Durante os últimos catro anos o Grupo de Investigacións Agroambientais e Alimentarias da Universidade de Vigo vén traballando coa Denominación de Orixe Valdeorras para recuperar a tradición perdida de elaborar viños doces na zona. No marco desta colaboración, dúas investigadoras da Facultade de Ciencias do campus de Ourense veñen de presentar as súas teses de doutoramento centradas na elaboración, a partir de uvas Garnacha Tintorera, deste viño tostado. Os seus estudos consistiron en definir o perfil aromático e fenólico deste viño e na optimización do seu aroma e cor durante a pasificación da uva ou durante a maduración en barrica. Con este proxecto, os seus responsables queren dar ao sector o coñecemento científico necesario para que os bodegueiros poidan levar a cabo a produción deste viño con calidade e ampliar así a súa oferta nun mercado vitivinícola que demanda cada día produtos máis diferenciados e exquisitos.
En ambos casos, as teses traballaron analizando tanto un viño naturalmente doce de Valdeorras, elaborado coa técnica tradicional da pasificación, como un viño licoroso envellecido durante dous años en barrica, por ser esta unha alternativa máis económica e menos laboriosa que a pasificación. Nos dous casos empregouse a uva Garnacha Tintorera, que tradicionalmente se destinou unicamente á mestura con outras variedades. Deste xeito, apuntan os responsables do proxecto, conséguese revalorizar esta variedade, recupérase unha tradición vitivinícola e un produto esquecidos, dáselle corpo científico e ofrécese a alternativa de producir un viño doce licoroso de elaboración menos laboriosa e menor custe económico.
Como o proceso condiciona a cor e a composición
A tese de María Figueiredo, dirixida polos docentes Jesús Simal e Beatriz Cancho, levou por título Caracterización do perfil fenólico de variedades minoritarias de uva tinta e de viño tinto doce. Na elaboración de novos produtos vitícolas, como os viños doces, destaca Figueiredo, é necesario comprobar como os mecanismos implicados no proceso de pasificación da uva de partida poden condicionar a cor e a composición fenólica dos viños naturalmente doces e como a etapa de apagado pode condicionalas no caso dos viños licorosos.
Na súa investigación comprobouse que a cor do viño naturalmente doce amosa unha estreita relación coa cor da súa uva de partida e que a concentración de compostos fenólicos no viño naturalmente doce está condicionada por este proceso de pasificación, dado que estas concentracións son bastante pequenas comparadas co viño licoroso. Pola súa banda, o viño licoroso, apunta María Figueiredo, si evoluciona na barrica, polo que é necesario avaliar conxuntamente a achega de aromas da barrica e a cor final desexada para establecer o tempo óptimo de envellecemento. “O coñecemento xerado con estas investigacións sobre os mecanismos implicados nos cambios de cor e de composición fenólica, tanto na pasificación como na maduración en barrica, axudan a predicir o comportamento e a minimizar os cambios non desexables, establecendo os períodos e condicións óptimos”, destaca a xa doutora.
Único no mercado internacional
Pola súa banda, Mariana González, analizou na súa tese de doutoramento, dirixida por Jesús Simal e Carmen González, a influencia do proceso de elaboración de viños doces no seu perfil aromático e na súa calidade sensorial, estudando os cambios producidos no aroma das uvas Garnacha Tintorera ao longo do proceso de pasificación e de maduración na barrica. Ademais, o seu traballo baseouse na caracterización do perfil aromático do viño de Valdeorras obtido. Como resultado, comenta, “observouse que o viño naturalmente doce destaca en aromas especiado, tostado e froita desecada, con matices concretos de vainilla, chocolate, galleta, caramelo, cirola pasa e uva pasa. Mentres, o viño licoroso caracterízase por aromas de froitos negros, especiado e tostado e, concretamente a nivel específico, por vainilla, arándano, mora e madeira fresca.
Ao mesmo tempo que se avaliaron os viños de Garnacha Tintorera, indica Mariana González, durante a súa tese avaliáronse outros viños doces do mercado internacional con fin de ubicar aos galegos nel. “Observamos que os viños naturalmente doces Garnacha Tintorera se diferencian do resto de viños naturalmente doces do mercado e fano principalmente por valores superiores dos descritores amorodo, arándano, vainilla, galleta e láctico. O mesmo acontece para os viños licorosos, que se diferencian polos aromas de mora, arándano, dátil, xeranio, vainilla e madeira fresca. “É unha identidade propia que os diferenza e valoriza, algo moi importante á hora de destacar no mercado”, subliña a investigadora.
Jorge Mazaira, director técnico da DO Valdeorras, ten salientado durante a realización deste proxecto a importancia do traballo de laboratorio que realiza o Grupo de Investigacións Agroambientais e Alimentarias para mellorar a eficiencia da produción e da calidade do produto. “Non había practicamente nada investigado neste eido e para nós é fundamental coñecer como inflúen os tempos no viño, como mellorar as características organolépticas para que o produto guste máis ao consumidor, como funciona a química nos diferentes pasos e como seguir creando novos matices nestes viños tan especiais”, apuntaba. O proxecto continúa agora con diferentes liñas de investigación mentres na Denominación de Orixe xa se traballa na aplicación destes coñecementos e na recuperación deste viño tostado doce.