Un mariñado con cervexa pode reducir ata a metade os compostos canceríxenos do churrasco

Segundo un estudo de investigadores da Facultade de Ciencias de Ourense e da Universidade do Porto

Esta técnica consegue inhibir a formación de hidrocarburos policíclicos aromáticos na carne de porco á grella

Unha das estampas máis felices do verán son os churrascos ao aire libre e acompañados de familiares e/ou amigos. Porén, esta escena non é todo o saudable que puidera parecer a primeira vista. Diversos estudos epidemiolóxicos, explica Jesús Simal, director do Departamento de Química Analítica e Alimentaria da Universidade de Vigo, correlacionan un consumo frecuente de carnes afumadas e grelladas cunha alta incidencia de cancro colorrectal. Dado o perigo que significa e tendo en conta o seu consumo estendido, Simal e un grupo de investigadores das universidades de Vigo e Porto veñen de desenvolver un estudo no que demostran como o mariñado da carne con cervexa durante catro horas, especialmente con cervexa negra, consegue reducir ata a metade a formación de compostos con propiedades canceríxenas nas carnes grelladas. 

A orixe do problema, os PAHs

Os resultados do traballo veñen de ser publicados nun artigo da revista Journal of Agricultural and Food Chemistry, da American Chemical Society, titulado "Effect of Beer Marinades on Formation of Polycyclic Aromatic Hydrocarbons in Charcoal-Grilled Pork" e asinado por Jesús Simal, Elena Martínez e Iria Yebra, do Grupo de Nutrición e Bromatoloxía da Universidade de Vigo, e por Olga Viegas e Isabel Ferreira, da Universidade do Porto. A orixe desta investigación, indican os seus responsables, está nos hidrocarburos policíclicos aromáticos (PAHs), que constitúen unha familia de máis de 100 compostos orgánicos diferentes con claras propiedades xenotóxicas e/o mutaxénicas. Por este motivo, forman parte de numerosas listas de substancias tóxicas perigosas elaboradas por diferentes organismos interesados pola saúde. 

“Estes compostos fórmanse pola combustión incompleta da materia orgánica e no caso dos alimentos, a contaminación prodúcese fundamentalmente durante os tratamentos térmicos severos que implican un contacto directo entre a fonte de calor e o alimento. Así, os niveis de PAHs máis altos atópanse en alimentos afumados e grellados”, comenta Jesús Simal. Dado a perigosidade que conleva a formación destes compostos nos alimentos e tendo en conta o amplo consumo de grellados, desenvolveuse esta investigación coa finalidade de procurar estratexias que mitiguen a formación de PAHs . 

Mellor se é cervexa negra

A estratexia empregada polos investigadores galegos e lusos consistiu nunha técnica de precociñado amplamente utilizada en diversos países para mellorar o sabor e a textura das carnes cociñadas: o mariñado. O que se avaliou foi o efecto do mariñado, de catro horas de duración, con diferentes tipos de cervexas, concretamente cervexa loura con e sen alcohol e cervexa negra, na formación de PAHs en carne de porco grellada. Tamén se analizou a variación da capacidade antioxidante dos distintos tipos de cervexas antes e despois do mariñado. 

“Os resultados obtidos coa investigación son moi satisfactorios. A cervexa negra presentou unha maior capacidade de inhibición de formación dos PAHs, un 58%, o que significa máis da metade. Síguelle a cervexa loira con alcol, cunha redución do 25%, e a loura sen alcohol, cun 13%", subliña o catedrático ourensán. Estes resultados, apunta o artigo, concordan coas actividades antioxidantes atopadas para os diferentes tipos de cervexas, de forma que a capacidade de inhibición da súa formación aumentou co aumento da súa capacidade antioxidante. 

Probar no futuro con viño, té e outros produtos

Ante os bos resultados obtidos neste traballo, comentan os responsables do estudo, sería conveniente continuar con esta liña de investigación co fin de atopar outros tipos de mariñados, como puideran ser o té ou o viño, que como a cervexa teñan un alto contido en compostos antioxidantes e que poidan así contribuír á redución da formación dos PAHs nos alimentos grellados. Deste xeito, Iria Yebra está a realizar na actualidade, e baixo a supervisión de Elena Martínez e Jesús Simal, a súa tese de doutoramento neste eido na Facultade de Ciencias de Ourense, tese da que forma parte a investigación sobre o mariñado con cervexa publicada no Journal of Agricultural and Food Chemistry.

Fuente: DUVI

Traballan con olivos centenarios na elaboración de aceite cen por cento galego

O CIA3 da Facultade de Ciencias do campus de Ourense leva catro anos na procura dun aceite de oliva cen por cento galego. Non só na súa elaboración senón tamén na súa orixe. Traballan con olivas da variedade "raza galega", procedentes de olivos centenarios do municipio lucense de Ribas de Sil que agora se intentan recuperar. 

As investigacións céntranse nos aceites galegos de olivas que aínda están sen caracterizar. Non se puido catalogar polo de agora a orixe desta variedade de olivas do concello de Ribas de Sil, pero todo apunta a que é autóctona, de feito coñécese como "raza galega". O seu aceite ten unhas características especiais. 

Trátase dun produto único que depende agora da recuperación destes olivos centenarios. 

A investigación, que comezou hai catro anos, contou coa colaboración doutras universidades como a de Cidade Real ou Bolonia. Agora aseguran, será o financiamento o que determine se poden seguir adiante cos seus traballos, e sacar ao mercado un aceite completamente diferente, e cen por cento galego.

Ourense celebra el Día del Agua con una cata en As Burgas

Con la celebracion de una cata de agua mineral comenzó esta mañana en el centro de interpretación de As Burgas una serie de actividades organizadas desde el Concello de Ourense para conmemorar el Dia del Agua. La cata, que contó con la presencia de 16 participantes, estuvo dirigida por las profesoras Elena Falqué y Mª Concepción Pérez Lamela, de la Facultad de Ciencias del campus de Ourense. Las actividades continúan a las 20.30 horas en el mismo centro de interpretación con el monólogo teatralizado «Calpurnia Abana», a cargo de la Escola Municipal de Teatro, con entrada libre y gratuita. Además, el Concello mantedrá abierto el centro hasta medianoche.

La Voz de Galicia

Development of an improved extraction and HPLC method for the measurement of ascorbic acid in cows' milk from processing plants and retail outlets

International Journal of Food Science & Technology

Volume 49, Issue 3, pages 679–688, March 2014

DOI: 10.1111/ijfs.12350

An improved extraction (2.5% HPO3, 5 mm dithiothreitol) and HPLC quantification methodology using a C–18 column at 35 °C and 0.1 m acetic acid (98%) and acetonitrile (2%) mobile phase was developed to quantify total ascorbic acid (AA) in commercial whole/semi-skim/skim raw/pasteurised/UHT milk packaged in opaque bags, transparent plastic, cardboard and Tetra Brik™. AA content ranged from 0.21 to 10 and from 3.4 to 16 mg L−1 in milk from retail outlets and processing plants, respectively, and was higher in organic milk. For same processor/lot samples, pasteurised milk showed higher AA content than UHT milk. This was not true for retail outlets samples. AA content was similar for whole/semi-skim and semi-skim/skim milk, but not for whole/skim comparisons. Among UHT samples, the AA content trend was whole<semi-skim<skim and lower for UHT milk in opaque plastic and Tetra Brik™ container. After 14 days at 4 °C in the dark, AA losses ranged 35–83% depending on milk type and preservation method with a higher AA retention in unopened containers.

Optimization of purification processes to remove polycyclic aromatic hydrocarbons (PAHs) in polluted raw fish oils

Science of The Total Environment

Volumes 470–471, 1 February 2014, Pages 917–924

http://dx.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2013.10.061

Fish oils are one of the main sources of health promoting nutrients such as n − 3 fatty acids in animal and human diet. Nevertheless, they could be an important source of persistent organic pollutants (POPs). Different strategies of decontamination processes to reduce polycyclic aromatic hydrocarbon (PAH) levels in fish oils, such as solvent extraction (ethanol) and adsorbent extraction using commercially available (activated carbon) and sustainable adsorbents (mussel shell and wood ashes), were compared. Adsorption conditions were evaluated and optimized by an experimental design and the experimental results were adjusted to response surfaces. In this way, PAH removals increased with increasing of individual PAH molecular weight and they range from 80% to 100% using activated carbon and from 10% to 100% using wood ashes. Pine wood ashes showed similar removal rates to activated carbon (87%–100%) excluding F (51%) and P (42%). No PAH removal was observed using mussel shell ashes. Ethanol extraction was also optimized and showed a good performance in the extraction of PAHs. However, it does affect their ω − 3 fatty acid contents. Finally, real oil samples from different fishing areas: Spain, South America, and North Europe were selected for the decontamination experiments under experimental conditions previously optimized.

Un viño doce de Valdeorras con aroma a vainilla, chocolate, galleta...

Durante os últimos catro anos o Grupo de Investigacións Agroambientais e Alimentarias da Universidade de Vigo vén traballando coa Denominación de Orixe Valdeorras para recuperar a tradición perdida de elaborar viños doces na zona. No marco desta colaboración, dúas investigadoras da Facultade de Ciencias do campus de Ourense veñen de presentar as súas teses de doutoramento centradas na elaboración, a partir de uvas Garnacha Tintorera, deste viño tostado. Os seus estudos consistiron en definir o perfil aromático e fenólico deste viño e na optimización do seu aroma e cor durante a pasificación da uva ou durante a maduración en barrica. Con este proxecto, os seus responsables queren dar ao sector o coñecemento científico necesario para que os bodegueiros poidan levar a cabo a produción deste viño con calidade e ampliar así a súa oferta nun mercado vitivinícola que demanda cada día produtos máis diferenciados e exquisitos. 

En ambos casos, as teses traballaron analizando tanto un viño naturalmente doce de Valdeorras, elaborado coa técnica tradicional da pasificación, como un viño licoroso envellecido durante dous años en barrica, por ser esta unha alternativa máis económica e menos laboriosa que a pasificación. Nos dous casos empregouse a uva Garnacha Tintorera, que tradicionalmente se destinou unicamente á mestura con outras variedades. Deste xeito, apuntan os responsables do proxecto, conséguese revalorizar esta variedade, recupérase unha tradición vitivinícola e un produto esquecidos, dáselle corpo científico e ofrécese a alternativa de producir un viño doce licoroso de elaboración menos laboriosa e menor custe económico. 

Como o proceso condiciona a cor e a composición

A tese de María Figueiredo, dirixida polos docentes Jesús Simal e Beatriz Cancho, levou por título Caracterización do perfil fenólico de variedades minoritarias de uva tinta e de viño tinto doce. Na elaboración de novos produtos vitícolas, como os viños doces, destaca Figueiredo, é necesario comprobar como os mecanismos implicados no proceso de pasificación da uva de partida poden condicionar a cor e a composición fenólica dos viños naturalmente doces e como a etapa de apagado pode condicionalas no caso dos viños licorosos.

Na súa investigación comprobouse que a cor do viño naturalmente doce amosa unha estreita relación coa cor da súa uva de partida e que a concentración de compostos fenólicos no viño naturalmente doce está condicionada por este proceso de pasificación, dado que estas concentracións son bastante pequenas comparadas co viño licoroso. Pola súa banda, o viño licoroso, apunta María Figueiredo, si evoluciona na barrica, polo que é necesario avaliar conxuntamente a achega de aromas da barrica e a cor final desexada para establecer o tempo óptimo de envellecemento. “O coñecemento xerado con estas investigacións sobre os mecanismos implicados nos cambios de cor e de composición fenólica, tanto na pasificación como na maduración en barrica, axudan a predicir o comportamento e a minimizar os cambios non desexables, establecendo os períodos e condicións óptimos”, destaca a xa doutora. 

Único no mercado internacional

Pola súa banda, Mariana González, analizou na súa tese de doutoramento, dirixida por Jesús Simal e Carmen González, a influencia do proceso de elaboración de viños doces no seu perfil aromático e na súa calidade sensorial, estudando os cambios producidos no aroma das uvas Garnacha Tintorera ao longo do proceso de pasificación e de maduración na barrica. Ademais, o seu traballo baseouse na caracterización do perfil aromático do viño de Valdeorras obtido. Como resultado, comenta, “observouse que o viño naturalmente doce destaca en aromas especiado, tostado e froita desecada, con matices concretos de vainilla, chocolate, galleta, caramelo, cirola pasa e uva pasa. Mentres, o viño licoroso caracterízase por aromas de froitos negros, especiado e tostado e, concretamente a nivel específico, por vainilla, arándano, mora e madeira fresca. 

Ao mesmo tempo que se avaliaron os viños de Garnacha Tintorera, indica Mariana González, durante a súa tese avaliáronse outros viños doces do mercado internacional con fin de ubicar aos galegos nel. “Observamos que os viños naturalmente doces Garnacha Tintorera se diferencian do resto de viños naturalmente doces do mercado e fano principalmente por valores superiores dos descritores amorodo, arándano, vainilla, galleta e láctico. O mesmo acontece para os viños licorosos, que se diferencian polos aromas de mora, arándano, dátil, xeranio, vainilla e madeira fresca. “É unha identidade propia que os diferenza e valoriza, algo moi importante á hora de destacar no mercado”, subliña a investigadora. 

Jorge Mazaira, director técnico da DO Valdeorras, ten salientado durante a realización deste proxecto a importancia do traballo de laboratorio que realiza o Grupo de Investigacións Agroambientais e Alimentarias para mellorar a eficiencia da produción e da calidade do produto. “Non había practicamente nada investigado neste eido e para nós é fundamental coñecer como inflúen os tempos no viño, como mellorar as características organolépticas para que o produto guste máis ao consumidor, como funciona a química nos diferentes pasos e como seguir creando novos matices nestes viños tan especiais”, apuntaba. O proxecto continúa agora con diferentes liñas de investigación mentres na Denominación de Orixe xa se traballa na aplicación destes coñecementos e na recuperación deste viño tostado doce.

DUVI

O aceite de oliva de Quiroga busca no laboratorio o seu ADN

Un dos produtos gastronómicos máis característicos de España é o aceite de oliva, cuxa produción está asociada aos grandes cultivos do sur da Península. Porén, a realidade está para rachar os tópicos e na outra punta do país, concretamente no val do concello lucense de Quiroga, tamén hai unha longa tradición de oliveiras e de elaboración deste líquido dourado, principalmente para consumo familiar, que se remonta probablemente á época romana. Co gallo de contribuír á súa recuperación e valorización, o Grupo de Nutrición e Bromatoloxía da Universidade de Vigo está a estudar as características deste aceite singular pola súa orixe 100% galega. 

O estudo, que se está levando a cabo na Facultade de Ciencias do campus de Ourense, conta coa participación dos investigadores Patricia Reboredo, Carmen González, Beatriz Cancho e Jesús Simal, investigador principal do grupo de Investigacións Agroambientais e Alimentarias da Universidade. “Que saibamos, somos o único grupo que en Galicia está traballando sobre o aceite de oliva de Quiroga, único por ser de “raza galega”, por dicilo dun xeito coloquial”, explica Beatriz Cancho. Conscientes da súa singularidade e ante o incipiente proceso de recuperación que está vivindo este cultivo na zona, os investigadores decidiron traer ao laboratorio este produto para contribuír, a través do seu estudo, á súa valorización. “O cultivo da oliveiras en Quiroga está moi arraigado, existindo dúas variedades de olivas negras, que non teñen nome científico e que están sen caracterizar, pero que na zona se chaman mansa e brava, segundo o seu tamaño”, subliña Patricia Reboredo. Sen existir datos oficiais, cada ano prodúcense varios miles de litros deste alimento, cantidade que se destina principalmente a consumo familiar, comercializándose o excedente resultante. “A orixe deste aceite descoñécese. Mandamos analizar as olivas á Universidade de Córdoba, que conta cun laboratorio coa maior biblioteca de variedades, e non correspondía a ningunha delas”, cometa a investigadora ourensá. 

Con boas características

Para comezar a encher o baleiro científico arredor deste produto, a investigación, comentan os seus responsables, comezou realizando unha análise dos seus compostos coa colaboración do Grupo de Investigación en Aceites e Graxas Comestibles da Universidade de Castela-A Mancha, que conta cun laboratorio no que é posible reproducir a escala todo o proceso de elaboración do aceite, como a súa moenda, batido e centrifugado. “Alí fixemos o aceite coas olivas de Quiroga e a determinación dos mais importantes índices de calidade, parámetros fisico-químicos así como compostos químicos minoritarios. Ademais, realizamos coa axuda dun panel de cata a primeira caracterización organoléptica deste produto que obtivo moi bos resultados. Aos catadores gustoulles moito e destacaron as súas características positivas como o alto afroitamento e un baixo amargor e picor, que o diferenza dos aceites máis habituais do mercado”, indica Patricia Reboredo. 

Concretamente, neste primeiro achegamento ao aceite de Quiroga, salienta a investigadora, identificáronse os seus compostos fenólicos e volátiles, o que esixiu previamente unha posta a punto dos métodos para a súa análise. “Os compostos volátiles son os responsables do aroma do aceite e os fenólicos son os antioxidantes naturais que se atopan nel. Nesta investigación analizamos por separado tanto a polpa como o oso e as sementes da oliva, para saber onde se concentran máis os compostos volátiles. Demostrouse que principalmente atópanse na polpa, aínda que tamén están presentes nas demais partes”, apunta Reboredo. En volátiles, explica, atoparon unha gran riqueza en C6, que se obteñen a través dunha ruta metabólica que se inicia durante o proceso de obtención do aceite, e en compostos fenólicos destacou a gran riqueza detectada en tirosol e hidroxitirosol, así como os seus derivados. Ademais de caracterizar o aceite, durante a análise tamén se estudou o impacto nos compostos volátiles do trasegado, unha práctica que se realiza despois de decantar o aceite e que permite a eliminación dos pousos. 

Pasos futuros

O pasado mes de outubro, o grupo da Universidade de Vigo participou nun congreso internacional de aceite, o Euro Fed Lipid Congress, en Turquía, e acadou co seu póster sobre o aceite de oliva de Quiroga un dos premios outorgados. Dados os primeiros pasos, a investigación continuará este ano coa identificación e cuantificación de compostos bioactivos, responsables da funcionalidade do aceite de oliva, e tamén na caracterización e revalorización dos compostos fenólicos presentes nos coprodutos, como o das augas de lixiviación que se obteñen no proceso, e aos que se lle pode dar saída en produtos cosméticos ou nutracéuticos. “De cara, por exemplo, a acadar unha denominación de orixe propia é importante que este aceite se analice e se estude. Estamos dando os primeiros pasos e desexamos pouco a pouco e coa axuda do sector ir profundizando neste eido”, comenta Reboredo, que destaca o apoio prestado para a investigación do profesor José Espinosa, experto e impulsor deste aceite de Quiroga.

DUVI

Decontamination solutions for polychlorinated biphenyls (PCBs) in raw fish oils from environmentally contaminated sea fishes

Science of The Total Environment

Volumes 468–469, 15 January 2014, Pages 1007–1013

http://dx.doi.org/10.1016/j.scitotenv.2013.09.036

Fish oil has been identified as one of the most important contributors to the levels of polychlorinated biphenyls (PCBs) in food and feed products. In this study, PCB adsorption from fish oil onto activated carbon (AC), other sustainable adsorbents (mussel shell and wood waste ashes) and organic solvent such as ethanol were compared and optimized. Regarding to adsorbents, PCBs were extracted from fish oil by a 2.0% adsorbent material dose, during 6.0 h at 25 °C. Solvent extraction was carried out using 2 × 5.0 mL ethanol by manually stirring for 3.0 min, and then by Ultrasound-Assisted Solvent Extraction (UASE) for 5.0 min. The results showed that removal rates obtained by using adsorbent materials ranged from 0.0 to 10% for marker PCBs, from 0.0 to 37% for mono-ortho-PCBs, from 0.0 to 74% for PCB11 and from 0.0 to 95% for non-ortho-PCBs. Regarding to solvent extraction, ethanol was used by manually stirring and then by Ultrasound-Assisted Solvent Extraction (UASE). The samples were then centrifuged (2000 rpm/10 min) and the alcoholic phase was removed. With this method, removal efficiencies were much better (85–116%); nevertheless, high eicosapentaenoic acid (EPA) and docosahexaenoic acid (DHA) removal rates (70–78 and 71–79%, respectively) were detected. We can conclude that adsorption with adsorbents depends on the geometry of PCB congeners, as well as both type of adsorption material and their origin, and that several sorption cycles are needed. Adsorption with ethanol could be the most effective methodology but nutritional quality was impaired, what makes necessary to look for other not so polar removal solvents.

Esta auga... esta auga sábeme a...

Bicarbonatada, sulfatada, clorurada, ferruxinosa, de mineralización débil, moi débil, media ou forte… Ao igual que os viños, cada auga mineral natural presenta unha serie de características na súa composición que a diferenzan doutras fronte ao consumidor. Só fai falla que ese consumidor se adestre un pouco na diferenciación de olores, sabores e aspectos para poder pór en palabras esas percepcións que ten cando proba unha auga e decide que a prefira antes que outras. Para introducir aos membros da comunidade universitaria neste eido, as profesoras Elena Falqué e Concepción Pérez impartiron este mércores un curso de cata centrado nestas bebidas. 

A iniciativa, que se enmarca na celebración da Semana das Ciencias e a Auga, comezou introducindo aos asistentes na importancia deste líquido para pasar logo a centrarse no caso concreto das augas minerais naturais, que son aquelas microbioloxicamente sas que teñen a súa orixe nun estrato ou xacemento subterráneo e que brotan dun manancial ou que son captadas artificialmente mediante diferentes técnicas. “O que as distingue claramente das restantes augas de bebida ordinarias é a súa constancia química; a súa natureza, caracterizada polo seu contido en minerais, oligoelementos e outros compoñentes e, en ocasións, por determinados efectos, e a súa pureza orixinal. Son características que se mantiveron intactas dada a orixe subterránea, que a protexe de forma natural de todo risco de contaminación”, destacou Elena Falqué. 

Adestramento previo

Destas bebidas os asistentes coñeceron o marco lexislativo que lles afecta, a clasificación oficial de augas minerais naturais, os límites de contaminantes permitidos e os parámetros de análise e control, ademais de aprender a interpretar o etiquetado das botellas deste produto tan habitual no consumo humano. Pero para aprender a teoría nada mellor que ir á práctica e guiados polas docentes Elena Falqué e Concepción Pérez o alumnado asistente púxose mans á obra a facer unha cata. “Para facer esta análise organoléptica, primeiro é necesario facer un adestramento previo que axude aos participantes a pór en palabras e distinguir parámetros de aspecto, olfato, sabor, textura e regusto”, apuntou Concepción Pérez, que conta cunha dilata traxectoria no eido da análise sensorial e das catas. 

Para facer estes adestramentos, por exemplo, os participantes primeiro uliron por separado e en botes cada un dos diferentes sabores, como son doce, salgado, ácido, amargo, astrinxente e metálico. Deste xeito, preparábanse para facer a cata cos sabores diferenciados e lembrados no seu cerebro. Unha vez feita esta primeira aprendizaxe, os participantes saborearon e analizaron cada unha das mostras de auga, das que logo souberon as súas marcas comerciais. “Desde logo que non todas saben igual e o modo máis sinxelo de aprecialo é probando varias diferentes seguidas e tendo claros algúns conceptos básicos, tal e como puideron comprobar os participantes neste curso”, comentou Elena Falqué.

Un método máis rápido, barato e eficiente para identificar os antioxidantes do mel

Desde o ano 2008 o Grupo de Investigación en Aerobioloxía e Apicultura da Universidade de Vigo colabora co Consello Regulador da Indicación Xeográfica Protexida Mel de Galicia no estudo das características nutricionais e saudables do mel co obxectivo de favorecer, entre outras cuestións, a súa etiquetaxe. No marco deste proxecto e coa colaboración de investigadores da Universidade de Salamanca, veñen de probar a utilidade da tecnoloxía de espectrometría de infravermello próximo (NIR) para identificar os antioxidantes deste produto dun xeito máis rápido, barato e eficiente. Os resultados do traballo foron publicados no último número da revista Food Chemistry. 

O artigo, titulado Near infrared spectroscopy for prediction of antioxidant compounds in the honey, está asinado por Mª Carmen Seijo e Olga Escuredo, da Universidade de Vigo, e por Javier Salvador e Mª Inmaculada González-Martín, da Universidade de Salamanca. “Despois de analizar a capacidade antioxidante do mel pensamos que un posible método para identificar os seus compostos antioxidantes podía ser a tecnoloxía NIR, que se emprega habitualmente para determinar a composición química de todo tipo de alimentos e outros produtos. As vantaxes desta técnica con respecto á tradicional análise química é que non se dana a mostra que se estuda, é moito máis rápida, é unha tecnoloxía accesible para calquera laboratorio e os datos son fiables, tal e como comprobamos neste traballo”, destaca Mª Carmen Seijo. 

Canto máis escuro, máis antioxidantes ten o mel

Para analizar a viabilidade deste método no caso do mel galego, a investigadora Olga Escuredo realizou unha estadía na Universidade de Salamanca e traballou con Mª Inmaculada González-Martín, especialista na aplicación da espectrometría de infravermello próximo. “A medida con esta técnica é rápida pero para facela é preciso aplicar uns modelos matemáticos complexos. Unha vez realizados estes modelos a súa aplicación é sinxela”, explica a investigadora da Facultade de Ciencias do campus de Ourense. Concretamente, neste estudo analizaron con NIR 60 mostras de diferentes meles galegos e cotexaron os datos obtidos cos que xa se tiñan da súa análise no laboratorio coa metodoloxía química tradicional, para comprobar que eran similares. Na análise, apuntan os seus responsables, prestaron especial atención a compostos antioxidantes como os fenoles e os flavonoides, presentes no mel e noutros alimentos, obténdose bos resultados. 

Polas súas implicacións para a saúde, o tema dos antioxidantes, sinalan as investigadoras ourensás, está na actualidade moi de moda porque se relaciona coa eliminación de radicais libres, vinculados á súa vez co envellecemento e co deterioro da saúde. Neste senso, e se se comparan cos demais meles, destaca Mª Carmen Seijo, os galegos destacan porque “teñen unha moi boa capacidade antioxidante, capacidade relacionada en parte coa súa cor”. Segundo explica, canto máis escuro é un mel maior é a súa capacidade antioxidante pois maior cantidade de compostos fenoles e flavonoides ten, falando en termos xerais.

Resultados desiguais en polen

Durante o estudo da aplicación da tecnoloxía NIR no caso dos meles galegos, os investigadores tamén probaron a súa aplicación para a identificación dos grans de polen que teñen estes produtos. Neste caso, a aplicación desta metodoloxía deu resultados desiguais, sendo positivos en determinados casos e non tan positivos cando os meles son moi semellantes. “O método palinolóxico é moi complexo, pois require un traballo arduo de adestramento ata que o investigador é capaz de identificar co microscopio a orixe botánica dos grans de cada mel. Por este motivo decidimos probar se o uso desta técnica sería útil tamén neste eido, pero os resultados obtidos non foron bos en todos os casos”, apunta a investigadora ourensá.

Fuente: DUVI

Os queixos galegos actuais difiren amplamente dos tradicionais

Catro variedades con Denominación de Orixe Protexida, unha produción aproximada de 5,5 millóns de quilos ao ano e un valor bruto duns 15 millóns de euros. Estas son as cifras dos queixos galegos (Arzúa-Ulloa, Tetilla, San Simón da Costa e Cebreiro), produtos hoxe en día fabricados maioritariamente de xeito industrial ou semi-industrial que pouco teñen que ver nos seus perfís sensoriais cos que se elaboraban de forma artesanal con leite cru, algún deles incluso en perigo de desaparición. Unha idea que expoñen e argumentan os profesores da Universidade de Vigo Juan Antonio Centeno e Francisco Javier Carballo e os investigadores do Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM) Patricia Rodríguez e José Ignacio Garabal, que recollen as diferenzas entre ambos tipos de producións na monografía Os queixos galegos: perfís sensoriais dos queixos artesanais tradicionais e dos queixos industriais actuais.

A publicación compendia a análise descritiva dos perfís sensoriais dos queixos industriais actuais destas catro variedades en función de datos tomados dos regulamentos das diferentes Denominacións de Orixe e de estudos posteriores a 1995, así como as características organolépticas (perceptibles a través dos sentidos) dos produtos tradicionais obtidas de traballos publicados ata 1990 e da realización de catas de 60 queixos de leite cru entre os anos 2004 e 2007 no CIAM.

A clave está no leite

Os investigadores atribúen a diferenza de aromas e sabores entre ambos tipos de producións basicamente ao leite e aos seus tratamentos. Por un lado, o leite actual é diferente na súa composición do que se empregaba tradicionalmente, procedente na súa meirande parte de vacas da raza rubia galega “alimentadas e manexadas de maneira máis extensiva, con menor aporte de concentrados”.

Por outra banda, a aplicación dun “muxido en condicións hixiénicas estritas e a conservación polo frío” fan que o leite actual destinado a queixería teña unha carga microbiana moi por debaixo da de hai 20-30 anos, cando no leite había “un maior contido en bacterias lácticas e outros microorganismos beneficiosos para a calidade sensorial do queixo”. Adicionalmente, a entrada en escena do proceso de pasteurización “destrúe os poucos microorganismos beneficiosos para a calidade sensorial do queixo que poida conter o leite, e inactiva a enzima lipoproteín lipasa que degrada as graxas orixinando diferentes sustancias aromáticas”, comenta o profesor Juan Antonio Centeno.

Se a estas modificacións se lle engade o emprego de fermentos microbianos ou cultivos iniciadores comerciais inespecíficos, o resultado é un queixo que non ten o sabor e aroma típicos ou tradicionais. “Estes fermentos, responsables da formación de aromas non diferenciados, como manteiga, froitos secos… proceden doutras producións de países do norte de Europa, non son autóctonos, conferíndolle aos produtos características sensorias propias de queixos como por exemplo os Gouda ou os Edam holandeses”, salienta o investigador.

A solución: recuperar e empregar cepas de microorganismos autóctonos

Para paliar esta perda de tipicidade, os investigadores propoñen dúas medidas concretas. Por unha banda, fabricar os queixos con leite cru, sen tratamento térmico; pola outra, empregar cultivos específicos tanto iniciadores como adxuntos de microorganismos autóctonos “previamente illados de queixos tradicionais e seleccionados mediante ensaios de laboratorio e como resultado de elaboracións experimentais en planta piloto”.

Trataríase de potenciar a recuperación e o emprego de cepas microbianas autóctonas, garantindo unha maior singularidade e diferenciación dos queixos. Os Laboratorios de Tecnoloxía de Produtos Lácteos do CIAM, na actualidade sen dotación de persoal, e de Tecnoloxía de Alimentos da Universidade de Vigo dispoñen de microorganismos autóctonos que foron ensaiados con éxito en elaboracións experimentais de queixos Arzúa-Ulloa, Tetilla e Cebreiro, tendo igualmente illado nos últimos anos novos microorganismos de interese tecnolóxico.

Sen embargo, e a pesar de que os Consellos Reguladores das Denominacións de Orixe amosaron o seu interese na protección destes microorganismos con vistas á preparación de cultivos iniciadores e adxuntos específicos para empregar a nivel industrial ou semi-industrial, aínda non se ten financiado e desenvolvido ningún proxecto con esta finalidade. Motivos? “Podemos pensar inicialmente en dous: a imposición dun estrito sentido comercial, debido ao escaso volume de negocio que xera a venda de fermentos para queixería, especialmente para denominacións cunha produción reducida como San Simón da Costa ou Cebreiro; e a probable diminución da produción e o previsible aumento da demanda de leite nos vindeiros anos como materia prima para a fabricación de produtos lácteos estandarizados e ben situados nos mercados”, conclúe Centeno.

DUVI

As proteínas de defensa son as dominantes nas uvas pasas

Durante varios anos o Departamento de Química Analítica e Alimentaria da Universidade de Vigo e o Consello Regulador da Denominación de Oirxe Valdeorras traballaron na recuperación do viño doce tostado desta zona, que a principios do século XX aínda se producía de xeito familiar. No marco desa colaboración, a investigadora Noelia Briz estudou por primeira vez como a uva Garnacha Tintorera, da que se extrae esta bebida, e outras variedades autóctonas mudan a súa composición proteica ao ser pasificadas en interior. Pola súa investigación, que foi o seu traballo fin de grao en Enxeñaría Técnica Agrícola, vén de ser distinguida pola Facultade de Ciencias do campus de Ourense co Premio Sonia García Falcón. 

“O meu traballo consistiu en analizar principalmente cal é o perfil proteico da uva Garnacha Tintorera fresca e cal é unha vez pasificada. Deste xeito, realizamos a cuberto nas bodegas de Valdeorras a pasificación dunha mostra durante dous meses e analizamos a súa composición antes e despois de ser sometida a este proceso”, destaca a investigadora. Segundo explica, o feito de que o viño doce tostado de Valdeorras se realice con esta uva pasa determina as características desta bebida e desde o punto de vista investigador era preciso determinar o perfil da materia prima deste produto para poder mellorar as súas cualidades. Mentres realizaba este estudo, comenta Briz Cid, outros membros do grupo analizaron os aromas e os compoñentes polifenólicos, que determinan aspectos como a cor e o amargor, do viño doce para completar a súa análise científica. 

Un aspecto determinante pero nada estudado

Complementariamente ao estudo do caso da uva Garnacha Tintorera, durante a investigación tamén se analizou o comportamento doutras tres variedades de uva vitis vinifera autóctonas de Galicia, como son Albilla, Albariño e Caíño Tinto. Dos resultados, a investigadora salienta que “o que vimos é que se ben no caso das variedades brancas (Albilla e Albariño) non se observaron diferenzas entre as mostras pasificadas e as frescas, no caso das tintas si que se detectaron notables variacións. Antes de ser pasificadas, nelas predominan as proteínas involucradas no metabolismo celular e unha vez transformadas en pasas predominan as proteínas de defensa involucradas na resposta ao estrés que supón a eliminación da auga, como a endoquitinase IV ou a quitinase V”, resume Briz Cid. 

Segundo explica a investigadora, o viño tostado elabórase a partir da selección das mellores uvas que son sobremaduradas a cuberto e esta deshidratación induce modificacións significativas no metabolismo de ditas uvas, ademais de concentrar os xugos, ocasionando un maior contido de azucres. Estas modificacións tradúcense en cambios de aroma e cor con respecto ao viño novo. “É previsible que parte destes cambios estean relacionados con modificacións no proteoma da uva. A caracterización das proteínas da uva é esencial para entender un grande intervalo de procesos biolóxicos, é un parámetro fundamental para comprender os mecanismos metabólicos que teñen lugar durante a maduración da uva. A pesar desta relevancia, ata o momento a evolución do perfil proteico das variedades galegas durante unha das etapas máis críticas na elaboración do viño tostado, como é a pasificación, é un campo sen explorar”, subliña a investigadora, que continúa traballando no Departamento de Química Analítica e Alimentaria baixo a dirección de Jesús Simal.

DUVI

De residuos no tratamento da uva a nutrintes para a terra dos viñedos

A perlita e a bentonita son dous residuos minerais que resultan do proceso de filtrado e clarificado do viño. Na súa tese de licenciatura en Ciencias Ambientais, a investigadora Isabel Rodríguez buscou un novo uso a ese material sobrante analizando que beneficios lle aportaba a súa incorporación á terra dos propios viñedos. Por este traballo, vén de ser distinguida pola Facultade de Ciencias do campus de Ourense co Premio Julia Franco á mellor tese de licenciatura do centro. 

“Este premio é un recoñecemento ao traballo de todo o grupo da Área de Edafoloxía e Química Agrícola, do Departamento de Bioloxía Vexetal e Ciencias do Solo da Universidade de Vigo, no marco do cal fixen este estudo e no que continúo agora realizando a miña tese de doutoramento na mesma temática”, destaca Isabel Rodríguez. Baixo a dirección dos docentes Juan Carlos Nóvoa e Manuel Arias, o seu traballo consistiu en estudar durante seis meses as consecuencias da incorporación á terra dun viñedo do Concello de Castrelo de Miño dos citados residuos minerais. En primeiro lugar, explica, analizouse se a perlita e a bentonita podían, e en que grao, absorber funxicidas e retelos no seu interior. En segundo lugar, estudouse como a incorporación destes materiais afectaba ás propiedades químicas do terreo. 

Primeiros resultados

Segundo os primeiros resultados obtidos e que deron lugar á tese de licenciatura, aínda que os dous residuos teñen capacidade de absorver os funxicidas presentes nos terreos dos viñedos, concretamente o funxicida chamado ciprodinil, a perlita tería unha maior capacidade de retelo no seu interior unha vez absorbido, un comportamento que o faría máis atractivo para o sector. “A adición destes minerais aumenta a capacidade de retención de ciprodinil como consecuencia dos cambios que provocan na composición química do solo”, comenta a investigadora. No que se refire ás propiedades químicas, o estudo conclúe que a aplicación de bentonita ten resultados máis positivos sobre as propiedades químicas do viñedo. “En xeral, algunhas das propiedades como o pH ou o contido dalgúns nutrintes melloran coa adición de ambos residuos, se ben é máis evidente nas mostras de solo enmendadas con residuo bentonítico”, destaca. Ademais, recalca Rodríguez, os resultados descartan o aumento da salinidade do terreo que tipicamente se observa trala aplicación deste tipo de refugallos en solos agrícolas. 

A investigación apunta que algúns destes efectos observados, sobre todo no caso da bentonita, son relevantes para un mellor crecemento da vide, podendo influenciar positivamente na produción da uva e na calidade do viño. “Adicionalmente, a materia orgánica aportada ao solo cos residuos podería aumentar a capacidade de retención da auga no terreo e mellorar a súa estrutura”, comenta Isabel Rodríguez. “Estes son os primeiros resultados nos que agora, coa realización da tese, queremos profundar, sobre todo ampliando o tempo de estudo e probando con diferentes cantidades de residuos na terra, dous factores que son fundamentais nesta investigación”, salienta a investigadora do campus de Ourense. 

“O sector vitivinícola xera unha cantidade moi grande de residuos que supoñen un problema para as propias empresas e para o medio ambiente. Desde a Área de Edafoloxía e Química Agrícola trabállase moito na busca de alternativas de reutilización destes materiais, que son principalmente de tipo agrícola. Con esta investigación queremos tamén afondar noutros materiais de refugallo menos estudados, como son os minerais, e continuar axudando a un mellor desenvolvemento do sector a través da investigación científica”, subliña Rodríguez, que recibiu o seu galardón o pasado venres no acto de graduación do centro.

DUVI

Unha educación ambiental que busca solucións

Alén dunha declaración de boas intencións, a educación e a xestión ambiental son unha alternativa real para solucionar problemas actuais das comunidades. Con esta idea de fondo, o campus de Ourense organizará do 17 ao 19 de xuño un curso de verán sobre Educación ambiental e responsabilidade social que terá como escenario o Parque Natural da Baixa Limia-Serra do Xurés. Desde este privilexiado enclave, os asistentes afondarán en como o 'ecodesenvolvemento' pode achegar outras opcións a temas como a prevención de incendios, a enerxía ou o turismo. 

Benedicto Soto, responsable da Oficina de Medio Ambiente da Universidade de Vigo, e Francisco Javier Rodríguez, docente da Facultade de Ciencias, son os coordinadores desta iniciativa que xa é unha tradición na programación de cursos de extensión cultural. “É o decano dos cursos de verán do campus, pois leva celebrándose arredor de 20 anos e aí sigue, lembrando a importancia de apostar pola educación ambiental e polo respecto á natureza”, salienta Rodríguez Rajo. “Neste curso, que terá lugar de novo no Concello de Muíños, tratarase de comprender, dende o punto de vista educativo e científico, as bases do 'ecodesenvolvemento' e de diferenciar os principais enfoques e modalidades de educación ambiental. O obxectivo é promover aptitudes e fomentar o espírito crítico na xestión ambiental, valorando a grande importancia que ten contribuír á conservación da natureza e á protección dos espazos naturais protexidos”, engade Benedicto Soto. 

Axentes do eido público e privado

Entre os participantes no curso deste ano estarán Pablo Penín, responsable provincial de Seaga, que falará sobre a educación ambiental como loita contra o lume, e Miguel Pardellas, directivo da Sociedade Galega de Educación Ambiental, que afondará no estado da cuestión en Galicia. Os enxeñeiros de Gas Natural Joaquín Gómez e Santos Eloy González serán os encargados de intervir sobre o impacto natural das obras de enxeñaría e Fernando Suárez, director de balnearios do Grupo Caldaria, tratará o tema do turismo termal e o medio ambiente. 

A Facultade de Ciencias do campus de Ourense tamén terá unha destaca participación nesta iniciativa. Pedro Araújo, o seu decano, e Gil Garrote, vicedecano, presentarán os estudos en Ciencias Ambientais; e o docente Juan Carlos Mejuto falará da 'química verde'. Ademais de realizar visitas a lugares da contorna de interese, as persoas inscritas terán tamén a oportunidade de coñecer como se xestiona unha reserva da biosfera transfronteiriza como é a da Baixa Limia-Serra do Xurés da man do seu xestor, José Antonio Amoeiro, e do tenente alcalde do Concello de Muíños, Alejandro Castro. “Esta zona é especialmente interesante para acoller un curso de medio ambiente porque está na liña que separa a zona mediterránea da atlántica e por este motivo nela pódense apreciar moi ben as consecuencias do cambio climático e da mala xestión ambiental”, apunta Francisco Javier Rodríguez.

As persoas interesadas en inscribirse neste curso de verán, que ofrece 50 prazas, aínda están a tempo de facelo. O prezo de matrícula é de 60 euros para o público xeral, 45 para o alumnado e persoal docente da Universidade de Vigo e de 30 euros para bolseiros. O transporte, a estancia e a manutención do curso, no que colabora a Deputación Provincial de Ourense, serán de baldes grazas á colaboración do Concello de Muíños e do seu albergue.

DUVI

Un referente agroambiental

La facultad de Ciencias tiene tantos años como el propio campus de Ourense. Inmersa en importantes cambios en los últimos años, derivados de la reconversión de algunos títulos y la eliminación de otros, pasa hoy, según su decano, por un buen momento. «La matrícula ha ido a más porque hay más oferta, y de una mayor extensión», asegura Pedro Araújo, que dirige el centro desde hace cuatro años.

Los grados de Ciencia y Tecnología de los Alimentos, Ciencias Ambientales -ambas exclusivas en el panorama universitario gallego- e Ingeniería Agraria son los que oferta actualmente un competitivo centro que comparte ubicación, el edificio Politécnico, con la escuela de Informática.

No se puede hablar de Ciencias, con todo, sin hacer referencia a la polémica que rodea a la facultad desde hace años, a raíz de la conversión de Física en un grado de Ciencias Ambientales. Después de que la Justicia declarase nulas las decisiones que facilitaron ese cambio, la junta de titulación espera ahora a que la Universidad de Vigo de una nueva oportunidad a esa carrera, que se llamaría Ingeniería Física. De otra forma, los estudios se extinguirán en un año. «Creo que la facultad ha salido beneficiada porque ahora está más homogeneizada. En ese sentido, lo considero positivo», afirma sobre ese asunto el decano. «Ahora tenemos más presencia de alumnos de diferentes zonas geográficas y ofertamos dos titulaciones que son exclusivas. Somos un centro de referencia», argumenta.

Pese a todo, no son los mejores tiempos para las llamadas «ingenierías verdes», las relacionadas con las ramas agrícolas y forestales. La facultad tiene este curso 432 alumnos pero dos de sus tres grados tienen problemas para captar nuevos estudiantes en primer curso. Son los de Ingeniería Agraria y Ciencia y Tecnología de los Alimentos.

Las opciones formativas del centro se completan además con un completo programa de especialización formado por cinco posgrados, cuatro de ellos con mención de calidad. Se intenta así mejorar la especialización y, a la postre, la inserción laboral de todos los estudiantes, en un momento de perspectivas económicas difíciles.

La Voz de Galicia

Conservantes baixo demanda grazas aos nanohidroxeles intelixentes

Cada día máis os alimentos comercialízanse envasados para protexelos e para illalos da contorna e conservar así durante máis tempo as súas características físicas, químicas e microbiolóxicas. Tamén cada día máis os consumidores buscan produtos o máis naturais posibles e se preocupan da presenza de conservantes na comida que inxiren. A investigadora Clara Fuciños, no marco do Grupo de Bioquímica da Área de Nutrición e Bramotoloxía da Universidade de Vigo, vén de probar de xeito experimental na súa tese de doutoramento os beneficios que para alimentos e consumidores ten o uso dunha nova partícula, os nanohidroxeles. O seu emprego permite que os conservantes só se liberen se realmente é preciso e non de xeito automático desde o envasado, tal e como acontece actualmente. “A aplicación da nanotecnoloxía pode achegar novas e prometedoras solucións dentro do campo dos envases activos e vale a pena investigalas”, destaca a xa doutora do campus de Ourense. 

A tese, titulada Smart nanohydrogels for controlled release of food preservatives e dirixida por María Luisa Rúa e Lorenzo Miguel Pastrana, é froito de arredor de cinco anos de investigación desenvolvidos no marco de diferentes proxectos sobre novos materiais. “Esta investigación nace da necesidade de deseñar sistemas de aplicación no envasado activo de alimentos que permitan liberar os antimicrobianos baixo demanda, só como resposta a cambios ambientais que poidan supor un risco para a seguridade e a estabilidade do alimento”, explica a investigadora da Facultade de Ciencias. Os produtos, apunta, sofren un rápido deterioro durante o seu almacenamento pola acción de organismos vivos, principalmente microorganismos, e por condicións ambientais como a temperatura e a humidade. “Actualmente xa se comercializan envases activos que incorporan substancias antimicrobiana pero trátase de mecanismos de difusión pasiva, dándose o paradoxo de que no momento no que o alimento é más seguro, cando acaba de ser envasado, é cando se produce a maior liberación de conservantes”, advirte. 

Como unha esponxa protectora

Inspirándose no sistema de funcionamento dos novos fármacos anticancerosos, neste traballo, subliña a doutora, “demostramos a utilidade dos nanohidroxeles de poli (N-isopropilacrilamida) PNIPA para transportar e liberar pimaricina, usada de forma habitual na conservación de alimentos, como resposta a estímulos externos e a súa efectividade para controlar o deterioro dos alimentos xerado polo crecemento de microorganismos. Isto conséguese mediante a combinación de dous mecanismos, como son a liberación lenta e controlada e a protección fronte á degradación ambiental do antifúnxico”. O nanohidroxel funcionaría como unha cápsula ou esponxa que protexe ao conservante e que só libera pimaricina cando realmente é necesario para protexer ao produto debido a cambios ambientais. Cando as condicións volven a ser favorables e non é necesario o conservante, de novo o nanohidroxel volve a bloquear a súa liberación. 

O equipo de investigación fabricou o polímero de tamaño nanométrico que protexe á pimaricina e probou con éxito o seu uso en queixos e en zumes refrixerados. “O efecto antifúnxico da pimaricina poténciase cando esta se aplica incluída no nanohidroxel, probablemente debido a que só é liberada cando as condicións ambientais o requiren, ralentizando así a súa degradación. Este sistema permite ademais reducir a cantidade de pimaricina necesaria para alcanzar un efecto inhibitorio e, por tanto, a cantidade de pimaricina presente no alimento e consumida polo usuario”, comenta Clara Fuciños. 

“Nunca, ata a realización deste traballo, se abordara o estudo da utilización de nanopartículas de poli (N-isopropilacrilamida) PNIPA como sistema de liberación controlada de conservantes alimentarios. É, polo tanto, unha investigación pioneira cuxos resultados permiten vislumbrar con claridade novas e diversas liñas de traballo que serán levadas a cabo nos próximos anos”, apunta a investigadora. Aínda que non se incorporaron a esta tese, destaca a doutora, desde o grupo ao que pertence estase a traballar en colaboración coa Universidade do Minho para desenvolver envoltorios comestibles que incorporen xa as nanopartículas de PNIPA como sistemas de liberación.

DUVI

Innovación para os cinco sentidos

Arredor de 150 empresarios e investigadores déronse cita este venres na Tecnópole para falar de innovación dun xeito aberto e creativo baixo o título 5 Sentidos para Innovar. O obxectivo da iniciativa era estimular sensorialmente aos participantes para finalmente desenvolver neles o sentido da innovación. O Centro de Investigación, Transferencia e Innovación CITI uniuse a esta proposta cun posto no que as persoas interesadas puideron ver os froitos da investigación que se realiza nas súas instalacións e que materializaban moi ben a idea da xornada de que a innovación tamén entra polos ollos, pola vista, polo tacto, polo oído e polo gusto.

Iria Fírvida, responsable da Oficina de Proxectos de I+D+i do CITI, e Beatriz Díaz, responsable da súa planta piloto, foron as encargadas de explicar aos interesados os servizos que ofrece o centro e os grupos de investigación que traballan nas súas instalacións. “Ademais de información xeral do Centro de Investigación, Transferencia e Innovación, e tendo en conta o carácter dinámico desta actividade, trouxemos varios exemplos concretos de investigacións que realizan os grupos ubicados no CITI”, destacou Iria Fírvida. 

Experiencias reais

Entre outras experiencias, expuxéronse dúas que chamaron especialmente a atención dos asistentes á xornada. A primeira delas é froito do traballo do Grupo de Biotecnoloxía Agroalimentaria da Universidade de Vigo no eido da maceración de licores con novas plantas. Os asistentes podían catar o licor orixinal e posteriormente a bebida xa tratada no laboratorio, apreciando en primeira persoa as diferencias sensoriais existentes. A segunda experiencia, dos grupos de Enxeñaría Química EQ2  e Valorización de Biomasa EQ9 -ambos integrados no CIA3-, amosou aos participantes novos produtos que se poden crear despois do tratamento científico de materiais residuais. En candaseu bote estaban a disposición dos interesados diferentes tipos de materiais de residuo, como zuros de millo ou cáscaras de cebada, e produtos creadores a partir deles, como extractos, pectinas e biocomposites. Un exemplo real co que os investigadore quixeron amosar o traballo que realizan para extraer de residuos bioetanol, biocomposites e alimentos funcionais. 

María Lameiras, vicerreitora do campus de Ourense; Alberto Vaquero, director da Área de Descentralización do campus de Ourense; José Ignacio Armesto, director da Área de Emprego da Universidade de Vigo, e José Ángel Vázquez Barquero, concelleiro de Promoción Económica de Ourense, foron algunhas das persoas que se achegaron ata o stand do Centro de Investigación, Transferencia e Innovación e puideron coñecer de primeira man o traballo que realizan nel os investigadores ourensáns.

DUVI

A planta piloto do CITI abre unha liña de traballo en novos materiais derivados da biomasa

Situado no Parque Tecnolóxico de Galicia, o Centro de Investigación, Transferencia e Innovación CITI inaugurouse fai agora tres anos coa misión de potenciar o desenvolvemento da I+D+i a través da transferencia Universidade-empresa. Desde a súa apertura, unha das prioridades do centro foi a posta en marcha dunha planta piloto co equipamento necesario para realizar investigación punteira en diferentes eidos. Este ano, a planta vén de completar a súa dotación con equipos que permiten investigar en novos materias derivados da biomasa. Os primeiros en empregalos son os membros do grupo EQ2 da Universidade de Vigo.

“O CITI fomenta a I+D+i a través da creación de espazos de colaboración para favorecer e transferir coñecemento dende a Universidade ao tecido empresarial”, explica Xosé Antón Vila, director do centro. Esta idea materialízase no desenvolvemento de proxectos conxuntos no ámbito da agroalimentación, a biotecnoloxía, a enerxía, o medio ambiente e tecnoloxías da información e no feito de que as instalacións do CITI acollen once grupos de investigación da Universidade de Vigo, unha oficina de proxectos e unha planta piloto cun laboratorio complementario.

Catro especializacións

A planta piloto conta co equipamento necesario para desenvolver traballos en, principalmente, catro liñas de investigación, como son a transformación química e biotecnolóxica; a separación, extracción e purificación de compostos; a hixenización e conservación de alimentos e o creación de novos produtos procesados, e a liña de desenvolvemento de novos materias compostos biodegradables derivados de biomasa, que foi a última en instalarse.

Nos primeiros meses de 2012, apunta Vila Sobrino, rematouse a execución do proxecto Laboratorio de Materiais Avanzados Sostible LABMAT, “que tivo por obxecto paliar as carencias do CITI en equipamento destinado á produción e á avaliación de novos materiais avanzados de carácter biodegradable”. Deste xeito, explica o director do CITI, “o centro está xa capacitado para actuar de modo autónomo, de maneira que poida constituírse como un centro de referencia para a investigación, o desenvolvemento, a transferencia e a innovación neste puxante campo”.

Actuais e futuros usuarios

Coa apertura desta nova liña, o CITI ofrece a investigadores e empresas o uso de máquinas tales como unha extrusora bihusillo, unha inxectora e unha máquina universal de ensaios mecánicos, coas que se pode levar a cabo tanto a elaboración dos materiais compostos como a determinación das súas características mecánicas. Os primeiros en empregar este equipamento son o grupo de investigación EQ2, pertencente á area de Enxeñaría Química da Universidade de Vigo, que leva máis de 20 anos traballando na utilización de materiais lignocelulósicos. Actualmente investigadores deste grupo están a traballar co novo equipamento para, por exemplo, a obtención de materias compostos biodegradables obtidos a partir de biocomposites e de novos produtos de natureza polimérica a partir dos materiais lignocelulósicos.

Rematada a dotación da planta piloto, o centro traballa agora co obxectivo de dar a coñecer as posibilidades que ofrece o seu equipamento tanto aos investigadores como ás empresas da contorna, participando recentemente en actos como a Feira do Coñecemento, organizada pola Cámara de Comercio de Ourense, e na actividade 5 Sentidos para Innovar da Tecnopole.

DUVI

Os 'pata negra' do porco celta aliméntanse con castañas

Cada día máis o mercado alimentario demanda produtos diferenciados e de alta calidade. Nesta tendencia, o porco celta está buscando un oco de futuro e, entre outros aspectos, faino apostando pola investigación para mellorar o seu produto. Nesta liña de traballo, o investigador Rubém Domínguez, no marco dun proxecto da Área de Tecnoloxías dos Alimentos do campus de Ourense, decidiu afondar na súa tese de doutoramento en como inflúe unha alimentación a base de castañas na calidade da carne do porco celta. Os resultados apuntan a unha mellora nutricional que pode facer da maridaxe entre estes dous alimentos unha versión galega dos apreciados Ibéricos de Belota, os 'pata negra' do porco ibérico.

Menos colesterol e máis omega tres e ácido oleico

A tese, presentada na Facultade de Ciencias do campus de Ourense, foi dirixida por Inmaculada Franco e Sidonia Martínez e levouse a cabo dentro dun proxecto de investigación de tres anos de duración financiado polo Plan Nacional de I+D+i. Segundo explica Rubém Domínguez, durante a investigación cebáronse en réxime semiextensivo 48 porcos (machos e femias castrados) durante 16 meses, coa finalidade de coñecer a influencia que tería unha alimentación tradicional e a inclusión de castaña na dieta de finalización, especialmente sobre os contidos en ácidos graxos, colesterol e retinol da carne. 36 dos porcos foron separados en tres grupos e na última etapa de cebo (tres meses) se lles subministrou, respectivamente, penso, mestura de penso e castañas e castañas. Os doce restantes recibiron unha alimentación tradicional. Finalmente analizouse a graxa intramuscular, subcutánea, perirrenal e hepática para valorar a influencia de cada tipo de alimentación. 

“A inclusión da castaña na dieta de finalización e/ou a alimentación tradicional evidenciouse, aínda que con distinta intensidade, en todos os depósitos graxos analizados. Deste xeito, foi importante a incorporación do ácido omega tres coa castaña e a maior síntese do ácido oleico. Pola súa banda, a inclusión de penso deu lugar a un aumento dos contidos en colesterol e retinol”, destaca o xa doutor. Segundo a investigación da Área de Tecnoloxías dos Alimentos, os resultados indican que cando se inclúe a castaña na dieta dos porcos celtas aumenta a súa graxa intramuscular, que afecta de modo positivo á calidade sensorial da carne e dos produtos cárnicos, xa que aumentan a súa xugosidade, diminúen o contido de colesterol e aumentan os de ácidos graxos omega tres e ácido oleico. 

A importancia do valor engadido

Tendo en conta este resultados positivos e tendo en conta que os porcos celtas son animais que están adaptados ao clima galego, apunta Rubém Domínguez, “da investigación se deriva que sería interesante poder crialos ao aire libre en fincas de castiñeiros desaproveitados e poder aumentar o valor dos produtos realizados a partir da carne destes porcos, tanto nutricionalmente como economicamente”. A castaña, advirte o investigador, “está infravalorada e esta práctica podería permitir poñer no mercado un produto de gran calidade e cun gran valor engadido, a exemplo do que ocorre co Ibérico de Belota, que se vende a un prezo moi superior aos produtos de porcos ibéricos alimentados con penso”. 

A investigación continúa no grupo de investigación da Facultade de Ciencias de Ourense analizando produtos cárnicos feitos a partir da carne destes porcos celtas, como lacón, chourizo, xamón e lombo embuchado, para ver o efecto que a dieta con castañas ten sobre a súa calidade (nutricional, sensorial, etc.). “O porco celta é unha raza porcina autóctona que goza na actualidade dun proceso de recuperación no censo e no aprecio popular. O emprego de castaña como alimento podería reducir os seus custes de produción e permitiría pór no mercado produtos de calidade diferenciada e con gran valor engadido e nesa liña traballamos”, advirte o investigador.

DUVI

Ortiga, loureiro e eucalipto para unhas augardentes e licores diferentes

Menta, romeiro, tomiño, macela ou fiúncho, son herbas habitualmente empregadas en Galicia na elaboración de augardentes e licores, un proceso no que segundo establece o regulamento do Consello Regulador das Augardentes e Licores Tradicionais de Galicia para a fabricación destes destilados, cómpre empregar, como mínimo, tres plantas aptas para uso alimentario, aínda que non existe un listado que limite o seu uso, de xeito que as combinacións son infinitas. Sen embargo, os elaboradores de destilados contan a partir de agora cunha ferramenta que lles permitirá seleccionar as plantas máis axeitadas para acadar licores ou augardentes cunhas características determinadas ao tempo que inclúe a primeira avaliación da ortiga, o loureiro e o eucalipto na elaboración de destilados, demostrando que estas plantas contan con grandes posibilidades para ser empregadas na elaboración de augardentes e licores de herbas.

Este estudo sobre a caracterización aromática das plantas habitualmente empregadas na elaboración de destilados é froito do traballo do equipo de Biotecnoloxía Agroalimentaria do campus de Ourense e formará parte da tese de doutoramento de Raquel Rodríguez Solana, orientada a caracterizar os produtos amparados polo Consello Regulador das Augardentes e Licores Tradicionais de Galicia. O obxectivo final desta investigación que se difundirá en publicacións internacionais e nacionais e través de xornadas e comunicacións en congresos, será, segundo explican os seus autores “servir como manual de axuda aos elaboradores de destilados galegos de calidade” para que poidan seleccionar aquelas plantas que máis lles interesen para fabricar licores e augardentes en función das características organolépticas que queiran obter.

Sete meses de análises a máis dunha ducia de plantas

Un total de 13 plantas , as dez habitualmente empregadas na elaboración de licores e augardentes tradicionais galegos, máis o loureiro, a ortiga e o eucalipto, foron obxecto de estudos analíticos que se prolongaron durante sete meses e nos que se procedeu extraer os seus aceite esenciais empregando unha técnica optimizada de extracción que permitiu determinar os compostos volátiles que caracterizan a cada unha destas plantas.

O agrupamento das plantas estudadas en función das súas compoñentes principais, foi o seguinte paso na investigación que finalmente determinou catro grupos: fiúncho, o primeiro; ortiga e regalicia o segundo; coandro, loureiro, tomiño, menta, romeiro e oregano o terceiro e azar, herba luisa, eucalipto e macela, o derradeiro. “A selección de plantas de cada un destes catro grupos enriquecerá en propiedades o licor e o augardente resultante”, confirma Sandra Cortés, investigadora da Universidade de Vigo e directora do traballo, no que tamén participaron José Manuel Domínguez, Raquel Rodríguez e Irene de Sas.

En relación coa incorporación por primeira vez do loureiro, a ortiga e o eucalipto ao estudo co obxecto de analizar o seu potencial medicinal e aromático, Cortés confirma que “a investigación demostrou que son plantas que achegarían interesantes compostos volátiles, do que concluímos que os fan recomendables para a elaboración de augardentes e licores xa que suporían un plus de diferenciación do producto”.

DUVI

Laias reunirá a 170 científicos de los cinco continentes

El día 3 de septiembre 170 especialistas en espectrometría de masas llegados de todo el mundo se van a reunir en el balneario de Laias para mostrar sus avances en este campo. Se trata del Congreso Internacional OurCon que organiza el Grupo Bioscope de la Facultad de Ciencias. Los expertos van a llegar de China, Japón, Estados Unidos, Canadá, Alemania, Austria, Holanda, Finlandia, España, Corea, Portugal, Grecia, entre otros.

Los días de sesión serán el 3, el 4 y el 5 del mes que viene. La inauguración tendrá lugar el 3, a las nueve de la mañana. En las sesiones científicas se verán distintos usos del sistema de espectrometría de masas en la investigación preclínica y clínica.

El cáncer, las huellas dactilares en el mundo forense, la oxidación de lípidos en los tejidos nerviosos o las subdivisiones moleculares en el cerebro de un ratón son algunos de los aspectos a tratar y mostrar en este foro internacional cuya lengua será el inglés. Serán tres jornadas intensas en las que los cerca de doscientos especialistas podrán incluso conocer aspectos de la provincia de Ourense, empezando por el entorno del lugar de celebración, instalación que estará completa durante esos tres días.

La Voz de Galicia

A biomasa, unha materia prima renovable, barata e moi versátil

A biomasa, unha fonte inesgotable de posibilidades. Este é o título elixido polos docentes e investigadores José Luis Alonso e Valentín Santos para o curso de verán que este luns comezou na Facultade de Ciencias do campus de Ourense baixo a súa dirección. Nel recóllese tamén a idea que move esta actividade, amosar como a biomasa, de orixe vexetal e animal, é unha fonte renovable de materia prima que se pode empregar para un grandísimo abano de posibilidades, desde os biocombustibles e os novos materiais ata a alimentación e a farmacoloxía. 

“Durante os cinco días que dura o curso afondaremos no potencial da biomasa, da materia orgánica, no eido dos biocombustibles; dos novos produtos e materiais; da microflora intestinal e dos prebióticos; dos antioxidantes naturais e dos usos en industria, eidos que coinciden coas liñas de traballo do noso grupo EQ2 ou que son do noso interese directo”, salientou José Luis Alonso durante a inauguración da iniciativa, á que asistente arredor de 40 persoas e que se desenvolve tanto no campus de Ourense coma no CITI. 

O referente dos materiais lignocelulósicos

Para introducir aos asistentes nesta temática, o catedrático da Universidade de Vigo Juan Carlos Parajó foi o encargado de ofrecer unha conferencia na que afondou na situación actual da biomasa e as súas oportunidades de futuro, centrándose nos materiais lignocelulósicos, procedentes dos bosques, a agricultura e os residuos sólidos urbanos (de papelería, por exemplo). Entre os beneficios do uso da biomasa o investigador salientou o feito de que se trata dunha fonte de materia prima “renovable, abundante, versátil, ecolóxica e que ten un custe reducido ou negativo”. 

Deste xeito, Parajó explicou que cada ano se xeran nos bosques de todo o planeta arredor de 200.000 toneladas de material que se pode empregar como biomasa e que se renova cada ano. Esta abundancia non só se produce nas zonas boscosas, senón tamén en todo tipo de explotacións agroalimentarias que, apuntou o catedrático, precisan desfacerse de residuos vexetais que producen nas súas actividades e pagan por elo. Por este motivo, a produción de biomasa é barata e practicamente inesgotable. 

Outras das características nas que este investigador fixo fincapé foi na versatilidade da biomasa, tanto pola súa orixe (vexetal ou animal), como polo tipo de produtos aos que pode dar lugar (biocombustibles, novos materiais, alimentos funcionais, etc.) como polos diferentes tipos de procesado aos que pode ser sometida. Unha características, apuntou Parajó, que converten a este produto nunha interesante alternativa “aos materiais procedentes de fontes esgotables coma o petróleo” e con moito futuro por diante.

DUVI

De Ourense a Dinamarca para loitar contra a contaminación do solo

Grazas ao desenvolvemento da nanotecnoloxía aparecen novos produtos, realizados con nanopartículas e nanomateriais, que son froito da manipulación de átomos e moléculas. Entre eles están os nanopesticidas, nados para mellorar o rendemento dos cultivos pero que, ao igual que os seus antecesores, teñen unha serie de efectos no ecosistema máis alá do seu uso primordial. Pola súa recente aparición, no caso dos nanopesticidas estas consecuencias aínda son descoñecidas. Para avanzar no seu estudo e para poder actuar na súa minimización, o ourensán Marcos Paradelo investiga na Universidade de Aarhus, en Dinamarca. 

Paradelo presentou en febreiro a súa tese de doutoramento no campus de Ourense, realizada coa Área de Edafoloxía e Química Agrícola da Facultade de Ciencias, e desde abril atópase en Dinamarca cunha estadía de investigación FPU no Reseach Centre Foulum, un centro enfocado á investigación en ciencias agrarias, ambientais e produción enerxética. “Vin para este centro porque as liñas de investigación do seu grupo de investigación Sol-it-is estaban moi relacionadas co traballo que fixen na miña tese, na que estudei a mobilidade no solo de distintas formulacións comerciais, pesticidas, empregadas en cultivos agrícolas”, explica o investigador. Aínda que a función do chan máis coñecida é a produción de alimentos, o solo, apunta Paradelo, tamén é fundamental na deposición de residuos, pois actúa como filtro de contaminantes, mantendo a calidade das augas subterráneas ou minguando o impacto do cambio climático, entre outras cuestión.

Presente e futuro

“O traballo que estou facendo agora mesmo é principalmente estudar como os contaminantes, neste caso o cobre, poden afectar ás propiedades físicas do solo, á súa organización e en definitiva á súa saúde e á capacidade de realizar as funcións ecolóxicas que lle corresponden. Estes cambios afectan á mobilidade dos contaminantes dentro do solo e ao seu destino final no medio”, explica o investigador. A elección deste tema débese, destaca, a que o grupo de investigación ao que se ten incorporado en Dinamarca é experto no estudo dos distintos procesos que ocorren nas interfases solo-auga e solo-aire. 

A estadía de Paradelo en Dinamarca remata en agosto pero o investigador continuará no Reseach Centre Foulum cunha bolsa da Fundación Barrié ata decembro de 2014. “O proxecto que teño a partir de xaneiro céntrarase no estudo do comportamento no solo de novas formulacións de pesticidas baseadas na nanotecnoloxía. Estes nanopesticidas teñen un gran potencial á hora de mellorar a efectividade dos tratamentos agroquímicos pero non se coñecen as implicacións, tanto agronómicas como ambientais, que pode levar asociado o seu uso”, apunta Marcos Paradelo. A súa investigación terá como obxectivo coñecer que características do solo poden controlar o movemento e a actividade destes produtos e describir as prácticas agronómicas que poden mellorar a súa efectividade e respectar o medio ambiente. 

Alén de realizar este traballo, o investigador seguirá colaborando co grupo de Edafoloxía da Universidade de Vigo pois, destaca, “a idea é comezar unha liña de colaboración entre os dous centros que espero poida chegar a bo porto. A internacionalización dos grupos de investigación é cada vez máis importante para poder acceder aos recursos, que cada vez son máis escasos, e para tentar facer unha investigación de máis calidade, algo que nos interesa a todos”.

Fuente: DUVI

A elite internacional en espectrometría de masas darase cita en Ourense

Cando un tecido precisa ser analizado para identificar nel por exemplo a presenza dunha enfermidade ou dun contaminante, o que habitualmente se fai é unha análise histopatolóxica na que, mediante o tinguido da mostra extraída se detecta a presenza da zona contaminada ou danada. Aínda que é o máis habitual non é xa a técnica máis eficiente e para afondar na súa sucesora, a MALDI-TOF, a elite internacional en espectrometría de masas darase cita en Ourense do 3 ao 5 de setembro. 

A cita será na Ourense Conference on Imaging Mass Spectrometry (OurCon 2012), organizada polo Grupo Bioscope da Facultade de Ciencias do campus de Ourense, cos seus reponsables Carlos Lodeiro e José Luis Capelo á cabeza, e coa colaboración de Garry L. Corthals, do Turku Centre for Biotechnology de Finlandia, e Liam A. McDonnell, do Leiden University Medical Center, dos Países Baixos. “O importante desta conferencia é que nela se dará cita a elite mundial en espectrometría de masas e que o fará en Ourense, o que supón unha gran satisfacción para nós”, explica Carlos Lodeiro sobre o evento, que dá continuidade á actividade internacional do Grupo Bioscope neste eido, que xa organizou en xullo de 2011 o 2nd International Congress on Analytical Proteomics ICAP, que reuniu en Ourense 260 investigadores de 35 países. 

Coñecer a técnica e as súas aplicacións

Os organizadores do evento, que terá lugar no Hotel Laias Caldaria, salientan que agardan congregar a arredor de 200 profesionais interesados en coñecer os últimos avances na técnica de MALDI e sobre todo nas súas aplicacións, que melloran os resultados de técnicas como a histopatoloxía grazas á análise directa das mostras. Tanto os conferenciantes como os asistentes proceden dun abano moi amplo de países e centros que abranguen desde Xapón ata Canadá. Entre os relatores destaca a participación de especialistas como Isabelle Fournier, da University of Lille, en Francia; Josephine Bunch, da University of Birmingham, en Reino Unido; Markus Stoeckli, de Novartis-Suiza; Pierre Chaurand, da Université de Montréal, en Canadá; Jonathan Sweedler, da University of Illinois, en Estados Unidos; Per Andrén, da Uppsala Universitet, en Suecia, e Ron Heeren, do FOM-Institute for Atomic and Molecular Physics, nos Países Baixos.

A Ourense Conference on Imaging Mass Spectrometry está organizada no marco rede europa Mass Spectrometry Imaging: New Tools for Healthcare Research (COST Action). Por este motivo, durante a cita realizarase unha reunión de dita rede, na que o Grupo Bioscope actuará como representante español e coa que se pretende dar un paso para contribuír ao establecemento desta técnica na investigación clínica e farmacéutica mediante o desenvolvemento de protocolos estandarizados e o fornecemento de recursos e capacitación necesarios para a súa adopción a grande escala.

DUVI

Os investigadores poranse ao día nas últimas técnicas de proteómica

O traballo investigador esixe unha permanente actualización e posta ao día para coñecer as novas técnicas e instrumentos que son de utilidade para cada área de traballo. No caso da identificación rápida de proteínas e biomarcadores e da fluorescencia aplicada a quimiosensores, o Grupo Bioscope da Facultade de Ciencias de Ourense, é un equipo punteiro. Por este motivo, arredor duns vinte investigadores e técnicos estatais e estranxeiros participarán en dous cursos centrados nestas dúas liñas de traballo que ofrecerá este equipo do 12 ao 22 de xuño nos seus laboratorios no campus ourensán.

O primeiro dos cursos leva por título Hands on Course in Ultrafast Sample treatment for Proteomics: From protein identification to quantification e terá lugar do 12 ao 15 de xuño coa asistencia de 12 investigadores de Noruega, Portugal, Francia, Brasil e diferentes universidades españolas. “Neste curso, cun 20% de teoría e un 80% de práctica, explicaremos aos participantes instrumentos ultrarápidos para a identificación e cuantificación de proteínas, concretamente de biomarcadores, e a utilidade do Nano HPLC”, explica Carlos Lodeiro, responsable do Grupo xunto a José Luís Capelo. 

Técnicas concretas, utilidades amplas

A actividade formativa no laboratorio do Grupo Bioscope continuará a semana seguinte, do 19 ao 22 de xuño, coa celebración do II Hands-on Course in Fluorescence and Related Techniques Applied to Chemosensors, que reunirá a arredor dunha decena de investigadores procedentes de universidades estatais e lusas. “Este curso é o segundo ano que o ofrecemos e facémolo motivados polo éxito da anterior edición. Se as sesións do 12 ao 15 de xuño afondan na identificación proteómica, neste caso fano no emprego da fluorescencia en quimiosensores, de grande aplicabilidade na área biomédica e ambiental, para detectar por exemplo a contaminación”, explica José Luis Capelo. 

“É fundamental que os investigadores, a través de iniciativas coma estas, estean en contacto e se formen nas últimas tecnoloxías e técnicas de traballo nos laboratorios e dos novos instrumentos que teñen á súa disposición para avanzar nas súas áreas de investigación”, apunta Carlos Lodeiro. Trátase, destaca, de técnicas moi específicas pero que teñen unha aplicabilidade moi ampla e que afectan a áreas de moito impacto na sociedade, como o medio ambiente e a medicina pois permiten, por exemplo, a identificación rápida de determinadas doenzas ou evidenciar a contaminación dunha zona.

DUVI