Tuesday, 10 January 2012

Expertos en química física presentarán en Ourense os seus últimos avances científicos

O Encontro Galego de Cinética e Catálise naceu no ano 2008 na Facultade de Ciencias de Ourense como unha cita especializada de investigadores de este eido que se consolidou ao ano seguinte coa celebración de unha segunda edición en Portomarín. Este ano é o momento de dar un paso máis adiante e amplía os seus contidos a outros temas da química física e ábrese á participación de expertos estatais e estranxeiros. Será os días 13 e 14 de xaneiro, cando arredor de medio cento de investigadores se reúnan en Ourense para presentar os seus últimos avances científicos en cinética, catálise e áreas afíns.

A terceira edición do Encontro Galego de Cinética e Catálise, organizado polo Grupo Bioscope e o Grupo de Coloides da Universidade de Vigo, terá lugar no Hotel Laias Caldaria de Ourense e segundo salientan os seus responsables contará coa participación de investigadores en química das universidades españolas de Vigo, Santiago de Compostela, Valladolid, Salamanca, Burgos e Barcelona; as universidades lusas de Lisboa, Braga, Aveiro e Coimbra, e a inglesa de Canterbury. 

Velocidades e aceleración

“Aínda que inicialmente a iniciativa naceu centrada en Galicia e no eido da cinética e da catálise, o importante de esta cita é que se incentivará o seu carácter internacional e que nela se afondará, alén de nas temáticas orixinarias, en aspectos como a química teórica, a bioquímica, a biofísica, a química de sensores e as nanopartículas”, salienta Carlos Lodeiro, coordinador xunto a José Luis Capelo do comité organizador. Sobre a relevancia dos temas a tratar, o investigador apunta que “a cinética analiza as velocidades de reacción en procesos químicos e a catálise estuda como incrementar ou diminuír esas velocidades con produtos engadidos”. Dous aspectos experimentais fundamentais de grande importancia no desenvolvemento dos diferentes aspectos da química. 

Para amosar as últimas investigación e avances en este eido durante o encontro, ademais da presentación de paneis, realizaranse 32 conferencias especializadas que comezarán con unha intervención de Márcia Pêssego, da Universidade de Santiago de Compostela, sobre os surfactantes catiónicos e rematarán con unha conferencia de José Antonio Manso, da Universidade de Vigo, sobre a reactividade de axentes alquilantes na industria alimentaria. 

Unha oportunidade para as novas xeracións

Xunto aos temas abordados e o carácter internacional dalgúns dos relatores, os organizadores destacan que en esta cita se lle quere dar especial protagonismo aos novos investigadores en química. Para acadalo, cada sesión comezará coa participación dun investigador posdoutoral dos diferentes centros participantes, que presentará aos asistentes o seu traballo. “Queremos dar un empuxe e saída ao valioso traballo que están facendo os novos científicos, a sabia nova da investigación”, apunta Carlos Lodeiro. 

Durante o III Encontro Galego de Cinética e Catálise presentarase tamén a publicación Physical Chemistry today Physical Chemistry Tomorrow, que recolle en 32 capítulos os diferentes traballos que se presentarán durante a celebración da cita en Ourense. Un libro, apuntan os coordinadores da iniciativa, moi útil pois recolle os últimos avances en moitas liñas da química física en centros punteiros e realizados por destacados expertos nas materias abordadas.

Thursday, 15 December 2011

Alxinato, agaar agaar, goma xantana e un chícharo de ida e volta

O menú deste xoves no Centro de Investigación, Transferencia e Innovación estaba formado por chícharos “alxinato” con virutas de xamón asado, anchoas con crema de pemento “agaar-agaar” e bizcocho con zume “goma xantana”. Aos fogóns estaban o chef Héctor López, do restaurante España, e a técnica do CITI Beatriz Díaz. E para ver como se facían as receitas e catalas estaban os asistentes ao obradoiro Cociña de vangarda, organizado no marco do proxecto de divulgación Science and Cook. O seu obxectivo, amosar como a ciencia enrique a gastronomía e como a cociña aplica os froitos da investigación.

O obradoiro, no que participaron arredor de 40 persoas en dúas quendas, foi o quinto que se celebrou no campus de Ourense de Science and Cook, un proxecto colectivo no que participan investigadores das facultades de Ciencias de Ourense e Química de Vigo, do Centro de Investigación, Trasferencia e Innovación CITI de Ourense e algúns dos mellores chefs galegos, que forman o Grupo Nove, contando con financiamento da Universidade de Vigo, do Consello Social da Universidade de Vigo e da Fundación Española para la Ciencia y la Tecnología FECYT, do Ministerio de Ciencia e Innovación. 

A actividade comezou coa benvida ao centro a cargo de María Lameiras, vicerreitora do campus de Ourense, e Xosé Antón Vila Sobrino, director do CITI, trala que deu inicio a actividade. Nela, técnica e cociñeiro fixeron parella para, a través da elaboración de tres pratos, explicar a parte gastronómica e científica que se agochaba detrás de cada unha das receitas e dos elementos empregados na súa realización. Concretamente, utilizaron hidrocoliodes espesantes e xelatinosos, como son o alxinato, o agaar-agaar e a goma xantana. Estes produtos, explicaron, substitúen ás tradicionais xelatina e amidón, que limitaban o sabor, texturas e temperaturas dos alimentos aos que se aplicaban. 

Tres pratos

Como primeiro prato, chef e asistentes elaboraron uns chícharos cuxa forma, sólida no exterior e líquida no interior se conseguía tras verter unha culler de crema de chícharo nun alxinato con calcio. “Un chícharo de ida e volta”, pois pasou de chícharo a crema e de crema a chícharo, que sorprendía pola súa textura e polo efecto cando se abría na boca. O segundo prato chamaba a atención polas perlas de pemento obtidas despois de empregar agaar-agaar a 80º para logo baixalo a 40º, producindo unhas pequenas bolas xelatinosas máis duras e conservables que as de alxinato. Por último e de sobremesa, un biscoito sobre unha base de zume de froitas que grazas a unha goma xantana adquiría unha textura máis espesa e agradable. 

Ademais da visión culinaria e científica, entre prato e prato os asistentes foron descubrindo como o agaar-agaar procede da tradición china ou como a goma xantana foi descuberta polo departamento de agricultura americano nos anos setenta. A introdución recente dos hidrocoloides na cociña de vangarda, a súa química, procesos e utilidades foron algunhas das cousas que os participantes no obradoiro puideron comprobar de primeira man. Algún destes asistentes poida incluso que intente aplicalos no seu menú de Nadal, pois son produtos dispoñibles en tendas especializadas de gastronomía.

Wednesday, 14 December 2011

De sobremesa, unha bica con estrela e xeado de nitróxeno líquido



Bica galega feita por un chef recentemente galardoado cunha Estrela Michelín acompañada por xeado de vainilla feito con nitróxeno líquido. Este foi un dos pratos que os escolares asistentes ao obradoiro Frío frío frío… puideron elaborar e degustar este mércores no campus de Ourense da man dos investigadores do grupo Bioscope da Universidade de Vigo e do cociñeiro Alberto González, do restaurante Silabario. Con esta e outras receitas espectaculares, e moi ricas, gastronomía e ciencia e tradición e innovación compartiron fogóns e prato, no marco do proxecto Science and Cook, para espertar a curiosidade dos máis novos por coñecer. 

O obradoiro, celebrado na Facultade de Ciencias, foi o terceiro que se celebra no campus de Ourense de Science and Cook, un proxecto colectivo no que participan investigadores das facultades de Ciencias de Ourense e Química de Vigo, do Centro de Investigación, Trasferencia e Innovación CITI de Ourense e algúns dos mellores chefs galegos, que forman o Grupo Nove, contando con financiamento da Universidade de Vigo, do Consello Social da Universidade de Vigo e da Fundación Española para la Ciencia y la Tecnología FECYT, do Ministerio de Ciencia e Innovación.

Receitas-experimento

O decano da Facultade de Ciencias, Pedro Araújo, foi o encargado de dar a benvida ao centro aos alumnos, animándoos a espertar a súa curiosidade e vocación polo coñecemento científico. Trala súa benvida celebráronse dúas sesións do obradoiro nas que participaron en total arredor de 60 escolares de primeiro de Bacharelato do IES 12 de Outubro e do IES As Lagoas de Ourense. Para eles e con eles, pois tratouse dunha sesión moi participativa, os investigadores e cociñeiro prepararon varias receitas de cociña molecular, como xeados de nitróxeno líquido con sabores de laranxa, fresa e vainilla, e margaridas de lima sen alcol con xeo seco. Entre pipetas fumeantes, os asistentes puideron ver como os coñecementos da física e a química se aplican á cociña, participar na elaboración destes produtos e a mellor parte, catalos. 

Entre receita-experimento e receita-experimento, os investigadores Carlos Lodeiro, José Luis Capelo, Cristina Núñez, Javier Fernandez-Lodeiro, Elisabete Oliveira e Hugo M. Santos ían explicando aos escolares os conceptos científicos que se agochaban detrás dos efectos espectaculares que estaban vendo e probando. Pola súa banda, Alberto González quixo facer conscientes aos rapaces de que ciencia e cociña van da man, pois desde a elaboración dunha maionesa a un proceso de cocción, en todo na cociña a química e a física son os protagonistas. 

Máis obradoiros

Os obradoiros Science and Cook continuarán este xoves nos campus de Ourense e Vigo, nesta ocasión dirixidos a adultos. En Ourense celebrarase no CITI Centro de Investigación, Transferencia e Innovación o obradoiro Cociña de vangarda coa técnica do centro Beatriz Díaz e o cociñeiro Héctor López, do restaurante España, que amosarán como ciencia e tecnoloxía forman unha simbiose moi produtiva empregando diferentes tipos de hidrocoloides para conseguir sorprendentes efectos e texturas. En Vigo, na Facultade de Química, o obradoiro estará a cargo de investigadores do Departamento de Química Orgánica da Universidade de Vigo e a cociñeira Beatriz Sotelo, do restaurante A Estación, que explicarán de xeito sinxelo, ameno e divertido a ciencia que se agocha detrás de algo tan cotiá como a cociña e como os avances científicos poden ser aplicados á gastronomía.

Tuesday, 13 December 2011

Science&Cook acerca la ciencia a los fogones

Science&Cook es una iniciativa de la Universidad de Vigo y el Grupo Nove de Gastronomía de Galicia que pretende acercar la química a través de los fogones. Las dos entidades trabajan en este proyecto de divulgación científica a través de varios talleres dirigidos tanto a escolares como adultos. Los mejores chefs gallegos participan en esta experiencia junto a investigadores de las facultades de Ciencias de Ourense y Química de Vigo, así como del Centro de Investigación, Transferencia e Innovación CITI de Ourense.

Los primeros talleres que forman parte de esta novedosa iniciativa ya han empezado a impartirse en los campus de Ourense y Vigo, y se desarrollarán hasta el próximo 19 de diciembre. En ellos, el binomio ciencia-cocina será el hilo conductor del programa para explicar cómo se pueden aplicar los avances científicos a la gastronomía.

Los más pequeños podrán asistir a los talleres programados los días 14 y 19 de diciembre la Facultad de Ciencias en el campus de Ourense. Los adultos también tendrán su turno en varios talleres organizados en el campus de Ourense, en el CITI, el día 15 de diciembre. Los días 14 y 15 de diciembre las actividades se trasladarán al campus de Vigo a partir de las 18.00 horas.

El programa cuenta con financiación de la Universidad de Vigo, del Consello Social de la Universidad de Vigo y de la Fundación Española para la Ciencia y la Tecnología (FECYT) del Ministerio de Ciencia e Innovación.

Monday, 12 December 2011

A importante diferenza entre o olor e o aroma dos alimentos



Se collemos un bombón e o achegamos ao nariz poderemos describir o seu olor. Se ese mesmo bombón o levamos á boca e aos 37º aos que está alí o mastigamos e mesturamos con saliva desprenderá uns elementos que son percibidos pola parte interna do noso aparato olfativo e que chamaremos aroma. Esta diferencia de conceptos e a súa práctica foi un dos exercicios que realizaron este luns os 30 escolares do IES Blanco Amor que participaron no obradoiro Unha cata de gominolas e unha receita segreda co que se iniciaron as actividades do proxecto de divulgación científica Science&cook no campus de Ourense.

A actividade, organizada pola Universidade de Vigo e o Grupo Nove de Gastronomía co financiamento do Consello Social da Universidade de Vigo e Fecyt Fundación Española para la Ciencia y la Tecnología, do Ministerio de Ciencia e Innovación, foi impartida pola investigadora Concepción Pérez, non podendo participar finalmente o cociñeiro Gonzalo Rei, do restaurante El Mercadito, tal e como estaba previsto. 

O obradoiro comezou coa benvida á Facultade de Ciencias do seu decano, Pedro Araújo, que presentou aos rapaces a iniciativa que os trouxo ao centro e os estudos e traballo que na área da alimentación se realizan nesta facultade. Trala súa intervención comezou unha hora na que os asistentes puideron pórse na pel de auténticos catadores e experimentar en persoa as dificultades de pór en palabras as sensacións que se perciben dos alimentos polos cinco sentidos. Entre outras cuestión e a través das explicacións da investigadora puideron diferenciar aroma de olor, coñecer a importancia de ser precisos na descrición dunha sensación e que ademais de ácido, amargo, doce e salgado existe un sabor chamado umami.

Parellas frutíferas

O obradoiro forma parte do proxecto Science&cook, un proxecto de divulgación científica que nace da maridaxe da Universidade de Vigo e do Grupo Nove de Gastronomía de Galicia, entidade que agrupa aos máis destacados chefs galegos. Neles, investigadores e chefs amosan o frutífera que pode ser a simbiose ciencia-gastronomía, coñecemento-creatividade, teoría-práctica e investigación-empresa. Os obradoiros continuarán no campus de Ourense o mércores día 14 o xoves día 15, neste caso para adultos e no CITI, e o luns día 19 de decembro. Están deseñados para que os participantes, nuns casos escolares e noutros adultos, gocen vendo a parellas de investigador-cociñeiro amosar de xeito sinxelo, participativo, ameno e divertido toda a ciencia que se agocha detrás de algo tan cotiá como a cociña e como os avances científicos poden ser aplicados á gastronomía. O obxectivo é esperar a curiosidade polo coñecemento e quizais algunha vocación científica ou gastronómica.

Friday, 11 November 2011

Ciencias tuvo una sesión sobre cómo aportar carbono al suelo

Dentro del Año de la Química, el presidente de la Sociedad española de Ciencias del Suelo, Jaume Porta, presentó ayer en la Facultad de Ciencias a la edafóloga francesa Claire Chenu, que habló de cómo quitar carbono a la atmósfera para trasladarlo al suelo agrícola. «El carbono del suelo es parte de su calidad. Es un desafío reservarlo y aumentarlo», dijo. Y presentó algunas técnicas como el uso de plantas permanentes que enriquecen ese suelo. Pero advierte: «No es tan simple, hay que tener cuidado en las mediciones de los cambios de carbono del suelo aunque hay mucho potencial».

Porta aprovechó para presentar la revista electrónica de la sociedad, de ámbito internacional, que se edita en colaboración con le CSIC y Universia. Recuerda que la entidad que preside tiene como fin difundir la importancia del suelo, recurso natural no renovable. Destacó la edafodiversidad de España y el problema de incendios en Galicia, que erosionan el suelo al desaparecer la vegetación. Y esos restos acaban dañando otros lugares.

Saturday, 10 September 2011

Conxugar biodiversidade, desenvolvemento e turismo, o reto dos parques naturais

A catalogación dun espazo natural como protexido trae consigo a necesidade de compatibilizar factores como o coidado da súa biodiversidade e as necesidades da poboación que vive nesa contorna e dos visitantes que se achegan ata alí. Para coñecer as experiencias que neste eido se están a desenvolver en Galicia e para contribuír a mellorar a xestión destes espazos, o campus de Ourense organiza este mes de setembro un curso de extensión universitaria no concello ourensán de Muíños. 

A iniciativa, que terá lugar do 7 ao 9 de setembro baixo o título Os espazos naturais protexidos e a súa xestión, ten como obxectivos amosar os mecanismos de xestión e as diversas experiencias levada a cabo en parques galegos e promover o coñecemento da incidencia que un espazo natural protexido poder exercer sobre a súa área de influenza económica, tendo como marco xeral o fomento das aptitudes e boas prácticas ambientais. “A intención non é só amosar de que xeito se xestionan este espazos senón avanzar en como se pode compatibilizar a xestión da súa biodiversidade, o seu goce por parte dos visitantes e as necesidades de todo tipo que teñen os nativos que viven nelas”, salienta Benedicto Soto, director do curso xunto ao profesor Francisco Javier Rodríguez Rajo. 

Un repaso por todos os graos de protección

Segundo explican os directores da iniciativa para acadar estes obxectivos o programa contará con responsables de parques galegos con diferentes graos de protección, desde o máis alto acadable ata os iniciais. Deste xeito, intervirán José Antonio Fernández, director do Parque Nacional das Illas Atlánticas, e Tomás Merino, responsable do Parque Natural da Baixa Limia- Serra do Xurés. Tamén estarán José Antonio Amoeiro e Antonio Callejo, xestores respectivamente de dúas das reservas da biosfera transfronteirizas galegas, como son a do Xurés-Geres e a do Río Eo, Oscos e Terras de Burón. 

Os asistentes ao curso tamén escoitarán diversas conferencias de profesores da Universidade de Vigo, como son Vicente Rodríguez, María Fernández, Olga Escudero e Eva Barge, nas que se analizarán as especies endémicas na Baixa Limia e as especies invasoras en Galicia. Para completar o programa, os inscritos realizarán unha visita guiada ao Parque Natural da Baixa Limia-Serra do Xurés e ás termas do Grupo Caldaria, para afondar no turismo termal e o ecodesenvolvemento.

Oportunidades de futuro

Benedicto Soto salienta que a iniciativa, que oferta 50 prazas, está especialmente dirixida aos alumnado de Ciencias, en concreto ao de Ciencias Ambientais, que poden atopar neste sector oportunidades de desenvolvemento profesional. Por este motivo, anímaos a asistir a esta cita no Concello de Muíños, que pon de balde á súa disposición o albergue da localidade para aloxamento e manutención. Unhas facilidade que os directores do curso queren agradecer ao concello ourensán, que cada ano presta a súa colaboración para esta iniciativa.

Wednesday, 20 July 2011

Ourense sitúase no mapa e na axenda da proteómica mundial

Durante tres días, do 18 ao 20 de xullo, a localidade ourensá de Laias foi o epicentro da proteómica internacional coa celebración do 2nd International Congress on Analytical Proteomics ICAP. 260 investigadores de 35 países intercambiaron coñecementos e técnicas e abriron novas canles de comunicación e sinerxía entre os seus grupos de investigación. Este mércores o congreso rematou e fíxoo marcando no calendario dúas novas citas que permitirán a Ourense posicionarse no mapa e na axenda mundial da proteómica, disciplina fundamental para a diagnose e tratamento de enfermidades coma o cancro. 

O congreso, organizado en Ourense polo Grupo Bioscope da Facultade de Ciencias, foi unha iniciativa da Asociación Científica Proteomass e da revista JIOMICS (Journal of Integrated OMICS), en colaboración nesta edición coa Universidade de Vigo e a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia. Trala clausura, os seus organizadores, José Luis Capelo e Carlos Lodeiro, fixeron un balance no que salientaron a súa grande satisfacción polo desenvolvemento da iniciativa. 

“Pola cantidade de investigadores asistentes, pola calidade científica dos relatores e das intervencións, polas sinerxías que se crearon e polas oportunidades que se abriron, a nosa valoración do congreso non pode ser máis positiva”, destacou José Luis Capelo. A participación de responsables dos centros de investigación punteiros neste campo e de destacados expertos na materia, xunto a investigadores máis novos, permitiu o intercambio de coñecementos en eidos como a biomedicina cardíaca, o cancro, a marcación celular, a produción de biocarburantes e un longo etcétera. 

Novas citas

Xunto a este valor científico, Carlos Lodeiro explicou que durante o congreso se conseguiu pechar a contratación de investigadores posdoutorales para destacados centros de investigación de Chicago, Washington, Singapur, Sidney e Suecia, algúns deles do Grupo Bioscope. Ademais acordouse a sinatura dun convenio entre varias universidades europeas para a celebración en Ourense no ano 2012 do primeiro congreso internacional do mal de tecidos Maldi-Tissue. Ademais desta cita, no 2015 a cidade volverá a acoller a cuarta edición do International Congress on Analytical Proteomics. 

Por último, como peche ao 2nd International Congress on Analytical Proteomics e froito do bo ambiente que se gozou durante o evento, Lodeiro e Capelo entregaron aos organizadores do seguinte ICAP, que se celebrará en Brasil en 2013, un vimbio como símbolo do “bastón de mando” que eles asumen agora e co desexo de que teñan unha edición cando menos tan frutífera como a que se viviu en Ourense.

Tuesday, 12 July 2011

A proteómica, clave para a diagnose e tratamento de enfermidades



A pequena localidade ourensá de Laias é desde este luns o centro dunha cita de referencia científica internacional, o 2nd International Congress on Analytical Proteomics. O evento reúne a preto de 260 investigadores de 35 países para analizar os últimos avances en proteómica, o estudo a grande escala da estrutura e función das proteínas, fundamental para avanzar no coñecemento, diagnose e tratamento de moitas enfermidades, coma o cancro. Entre os asistentes están os responsables dos centros de investigación máis punteiros no eido internacional en biomedicina, procedentes de países como Estados Unidos, Canadá, Reino Unido, Brasil, Xapón, Suecia, Holanda, Finlandia, Portugal, Arxentina, Noruega e China. Do 18 ao 20 de xullo, todos eles intentarán pór en común os progresos científicos e tecnolóxicos neste campo, intercambiar coñecementos e inquedanzas e establecer canles de comunicación fluídas entre os seus grupos de investigación. 

O congreso, organizado en Ourense polo Grupo Bioscope da Facultade de Ciencias, é unha iniciativa da Asociación Científica Proteomass e a revista JIOMICS (Journal of Integrated OMICS), en colaboración nesta edición coa Universidade de Vigo e a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia. Durante a súa inauguración este luns, os responsables do Grupo Bioscope e do comité organizador, José Luis Capelo e Carlos Lodeiro, amosaron a súa “satisfacción pola extraordinaria resposta que tivo o congreso na comunidade científica internacional, superando amplamente as expectativas de participantes inicialmente previstas”. 

Internacionalizando a Universidade de Vigo

“Ademais desta fantástica resposta cuantitativa, a calidade científica da investigación presentada está á vangarda da proteómica. Por este motivo, desde a Universidade de Vigo, e máis concretamente desde o campus ourensán, estamos tremendamente orgullosos de ver como Ourense se converte estes días no centro mundial desta disciplina”, salientou José Luis Capelo. Ademais, explicou Carlos Lodeiro, estes tres días de traballo permitirán non só un avance no eido da proteómica, “senón tamén un avance na internacionalización da investigación que facemos desde aquí, abríndose novas oportunidades de colaboración e cooperación entre investigadores e centros”.

Para acadar este obxectivo, Mª Victoria Jato, vicerreitora de Investigación e Transferencia do campus de Ourense, foi a encargada de presentar aos asistentes a Universidade de Vigo co desexo de que este evento contribúa “a posicionar a Galicia no mapa internacional da investigación, o talento e o coñecemento”. Neste contexto, salientou a importancia de posicionarse e avanzar na investigación en proteómica, pois “comprender o proteoma, a estrutura e función de cada proteína e a complexidade das súas interaccións, será moi útil para o desenvolvemento de técnicas eficaces de diagnose e para o tratamento no futuro de enfermidades para as que hoxe non hai solución”.

Programa intenso

Trala inauguración oficial chegou o momento de iniciar o programa científico do congreso coa primeira conferencia plenaria a cargo de Marco Aurelio Zezzi Arruda, investigador da Universidade Estadual de Campinas (Brasil) e director da delegación brasileira no evento, a máis numerosa con 17 participantes. Arruda explicou aos asistentes o traballo que está a realizar o seu grupo de investigación en proteómica e convidounos a pór na súa axenda a celebración, en xullo de 2013, da terceira edición do International Congress on Analytical Proteomics en terras brasileiras. 

Coa súa intervención abriuse un intenso programa de sesións que traballo, exposicións de paneis e presentacións, onde as conferencias plenarias correrán a cargo de Concha Gil, da Universidad Complutense de Madrid; John Solaro, da University Illinois at Chicago College of Medicine; Juan J. Calvete, do Instituto de Biomedicina de Valencia; Juan Pablo Albar, do Centro Nacional de Biotecnología; Wei Ning Chen, da Nanyang Technological University de Singapur; e Ola Söderberg, da Uppsala University de Suecia.

Friday, 8 July 2011

Residuos en vez de alimentos para crear biocombustibles máis 'éticos'



A aparición dos biodiésel, combustibles obtidos de aceites vexetais ou graxas animais, foi inicialmente considerada unha opción “ecolóxica” aos contaminantes, limitados e custosos combustibles derivados do petróleo. Sen embargo, co seu auxe xurdiu a cuestión ética e económica de destinar alimentos fundamentais como o millo a producir combustibles, cando aínda millóns de persoas morren de fame no mundo. Para conseguir alternativas de biocombustible máis “éticas” a ciencia continúa traballando neste eido, con liñas de investigación como a explicada este venres sobre valorización de residuos polo profesor cubano Carlos Orestes Martín, nunha conferencia impartida no campus de Ourense. 

Doutor da Universidad Camilo Cienfuegos de Mantanzas, Martín é experto en temas relacionados co tratamento da biomasa e a produción de biocombustibles. Actualmente atópase investigando neste eido no vTI-Institute of Wood Technology and Wood Biology de Hamburgo, circunstancia aproveitada polos grupos de investigación de Enxeñaría Química EQ2 e EQ9 da Universidade de Vigo para convidalo a realizar unha estancia duns días no campus de Ourense e profundar en liñas de investigacións comúns. 

O profesor, que quixo agradecer ao CITI e á Vicerreitoría de Investigación e Transferencia do campus o convite, ofreceu na Facultade de Ciencias a conferencia Avaliación preliminar do pretratamento de biomasa lignocelulósica empregando glicerol. Martín comezou salientando que as principais fontes de bioetanol son o millo e o azucre e que a súa demanda para a produción de biocombustible ten sido unha das causas que explican o incremento dos prezos destes alimentos básicos. “Cando centos de millóns de persoas pasan fame esta situación é eticamente cuestionable. Polo tanto, debemos seguir traballando nos biocombustibles pero buscando alternativas que non afecten á alimentación humana”, advertiu. 

Dobre valorización de residuos

Como exemplo, o profesor explicou aos presentes a liña de investigación na que está traballando o seu grupo en Cuba, partindo dun subproduto local abundante como é o bagazo da caña de azucre. Este residuo, destacou, estábase empregando nas propia centrais de caña para a produción de electricidade, en caldeiras ineficientes porque interesada desfacerse da maior cantidade posible de bagazo. Traballando neste eido, os investigadores calcularon que, cunha xestión eficiente, a metade do bagazo sería suficiente para o mantemento eléctrico das instalacións e a outra metade podería empregarse para a produción de biocombustibles. 

Nunha segunda volta de torca á valorización e aproveitamento de residuos, para producir ese biocombustible a partir dos residuos de caña de azucre, Martín sinalou que están traballando no emprego nese proceso de glicerina, un subproduto do propio biodiésel. É dicir, investigan o emprego dun residuo que se xera na produción de biodiésel para facer biodiésel a partir dun residuo como é o bagazo da caña de azucre. “Por cada tonelada de biodiésel que se xera prodúcense 200 quilogramos de glicerina. Só a Unión Europea produce o dobre da demanda mundial deste produto, o que fixo caer nos últimos anos o seu prezo”, salientou o investigador. Unhas circunstancias de dispoñibilidade e prezo que converten á glicerina ou glicerol nunha boa alternativa para a súa aplicación na produción de biodiésel a partires de bagazo de caña de azucre.

Thursday, 30 June 2011

La garnacha valdeorresa se convierte en vino dulce



Los dos millones de kilos de uva garnacha tintorera que producen anualmente de media las viñas valdeorresas tienen ya una opción para revalorizarse en el mercado, al que hasta el momento acuden como parte de vinos tintos jóvenes. La nueva salida está en convertirse en vinos dulces de alta calidad a través de un proceso de pasificación que no difiere mucho del que tradicionalmente hacían los particulares con el godello.

Ayer los enólogos de las bodegas pudieron catar los primeros vinos de este tipo, resultado del proyecto que la entidad ha realizado con el grupo de investigación alimentaria de la Universidad de Vigo en el campus ourensano, dirigido por Beatriz Cancho y Carmen González.

Fuente: La Voz de Galicia

Wednesday, 22 June 2011

230 científicos de 35 países participarán no congreso de proteómica

Do 18 ao 20 de xullo Ourense acollerá unha cita de referencia internacional científica. Trátase do 2nd International Congress on Analytical Proteomics, que reunirá a máis de 230 investigadores de 35 países no Hotel Balneario Laias Caldaria de Cenlle. Durante tres días de traballo, algúns dos máis destacados especialistas neste eido exporán e analizarán os últimos avances en proteómica, o estudo a gran escala da estrutura e función das proteínas, fundamental para o avance no coñecemento de moitas enfermidades. 

O congreso internacional está organizado pola Asociación Científica Proteomass e a revista JIOMICS (Journal of Integrated OMICS) en colaboración coa Facultade de Ciencias de Ourense, a Universidade de Vigo e a Consellería de Educación e Ordenación Universitaria da Xunta de Galicia. Coa súa celebración Ourente toma o releva á cidade lusa de Caparica, que acolleu a celebración da primeira edición desta iniciativa. 

Os profesores José Luis Capelo e Carlos Lodeiro, directores do grupo Bioscope e presidentes do comité organizador do 2nd International Congress on Analytical Proteomics, salientan que a finalidade desta iniciativa é “xuntar ás comunidades científicas da proteómica e da química analítica cun obxectivo común: desenvolver novos tratamentos de mostra robustos, reproducibles e rápidos que cubran todas as áreas da proteómica e dean resposta ás necesidades dos científicos que traballan nesta ciencia”. 

Sinerxías científicas e económicas

Para avanzar nesta tarefa daranse cita en Ourense arredor de 230 investigadores de 35 países. De España participarán investigadores de centros de investigación, hospitais e universidades de numerosos puntos da xeografía, como son Madrid, Valencia, Barcelona, Córdoba, Huelva, Murcia e Extremadura. Tamén haberá unha forte presenza de investigadores europeos, de países como Portugal, Italia, Francia, Alemaña, Reino Unido, Bélxica e Irlanda. Alén das fronteiras comunitarias achegaranse a Ourense expertos de numerosos lugares, como Australia, Irán, Estados Unidos, Canadá, China, Brasil, Venezuela, Xapón e Tailandia. 

Procedencias moi diferentes que contribuirán ao intercambio de coñecementos e o establecemento de sinerxías de colaboración entre investigadores e centros. Entre o amplo programa científico que se desenvolverá, os asistentes terán a oportunidade de escoitar as conferencias plenarias a cargo de Marco Aurelio Zezzi, da Universidade Estadual de Campinas (Brasil); Concha Gil, da Universidad Complutense de Madrid; John Solaro, da University Illinois at Chicago College of Medicine; Juan J. Calvete, do Instituto de Biomedicina de Valencia; Juan Pablo Albar, do Centro Nacional de Biotecnología; Wei Ning Chen, da Nanyang Technological University de Singapur; e Ola Söderberg, da Uppsala University de Suecia.

“O primeiro congreso tivo unha excelente aceptación entre a comunidade científica e agardamos ter a mesma resposta nesta segunda edición en Ourense”, salienta José Luis Capelo. Alén do valor científico desta cita, os organizadores destacan a especial satisfacción que supón para o equipo que leva meses traballando na súa organización ver como a Universidade de Vigo se posiciona no mapa da proteómica mundial e ver o retorno económico que supón para a cidade de Ourense este encontro.

Friday, 8 April 2011

Una tesis confirma que el mejor lacón es el que se sala un día por cada kilo

La tradición dice que para obtener buen lacón, hay que tenerlo en salazón un día por cada kilo de peso. Esto coincide con el resultado científico al que llegó el profesor Rubén Garrido con su tesis doctoral Efecto del tiempo de salazón sobre los cambios bioquímicos que tienen lugar durante la elaboración del lacón crudo-curado, dirigida por Francisco Javier Carballo y María Inmaculada Franco y presentada en la Facultad de Ciencias de Ourense. «Queríamos ver la caracterización del lacón y añadirle un nuevo productor al mercado, bajo en sal, que no lo hay», dice el doctor.

Garrido encargó 60 lacones gallegos de cuatro kilos. De esos, 20 se tuvieron en salazón tres días; otros 20 lo estuvieron durante cuatro días ,y los restantes, cinco días. En ese proceso el investigador analizó muestras de proteínas, grasas, azúcares, aminoácidos libres... Al acabar la fase de salazón, catadores profesionales evaluaron en el Centro Tecnolóxico da Carne distintos parámetros, desde el color a la textura, sabor y aroma. La mayor puntuación, dice Garrido, la llevaron los ejemplares que estuvieron en salazón cuatro días. Ese es el punto de equilibrio porque, a menor salazón, menor sabor y aroma. Y a más cantidad de sal, crecen el aroma y el sabor pero también el nivel de enranciamiento, apunta Rubén Garrido.

«Queremos chegar aos lacóns baixos en sal en pezas de catro quilos», dice el nuevo doctor, porque conviene adaptar este producto tan gallego a las exigencias del mercado, a los nuevos gustos.

Tuesday, 22 March 2011

Un congreso reunirá en Laias a expertos mundiales en proteómica

Primeras figuras internacionales en el estudio e investigación de las proteínas se darán cita en Ourense del 18 al 20 de julio en el segundo International Congress of Analytical Proteomics que se organiza desde el campus.

Participarán alrededor de 150 expertos llegados de Holanda, Francia, Irlanda, Bélgica, Reino Unido, Estados Unidos, Portugal y España. De nuestro país asistirá el equipo completo del profesor Paco Blanco, de la Unidad de Osteoartritis de A Coruña.

Entre las firmas que participarán está John Solaro, del Colegio de Medicina de Chicago, Universidad de Illinois. Está considerado como uno de los pesos pesados en el estudio de las proteínas; el profesor Wei Ning Chen, de la Universidad Tecnológica 62 de Nayang, en Singapur; la doctora Ola Söderberg, de la Universidad de Upsala, en Suecia, entre otros.

Las sesiones científicas se desarrollarán en las instalaciones del balneario de Laias (Cenlle). Entre los apoyos que tiene el congreso está el de la Royal Society of Chemistry. Su primera edición tuvo lugar en el 2009 en Caparica (Portugal). Contribuirá a dar a conocer Ourense en el mundo.

La Voz de Galicia

Saturday, 22 January 2011

Emotivo recordo da Facultade de Ciencias á profesora Sonia García



“Sonia era daquelas persoas polas que un sinte respecto e admiración”. Así definen e lembran na Facultade de Ciencias de Ourense á profesora Mercedes Sonia García Falcón, falecida o pasado mes de novembro despois de cinco ano loitando contra un cancro. Arredor de medio cento de profesores, investigadores, alumnado e persoal do centro se reuniron este mércores na entrada do Edificio Politécnico para lembrala e renderlle homenaxe. 

Os seus compañeiros e amigos nos anos nos que exerceu de profesora no campus de Ourense quixeron facer unha lembranza de Sonia García cunha emotiva carta na que deixan constancia da súa traxectoria profesional e sobre todo da súa calidade como persoa. Destacan que “Sonia era alegre, xovial, narradora inagotable de anécdotas e historias porque transmitir era innato nela. Aqueles que traballamos con ela, cóbado con cóbado, notamos a súa grande ausencia a pesares dos marabillosos recordos que gardamos dela”. 

Sonia García era licenciada en Farmacia pola Universidade de Santiago de Compostela (1992) e doutorada na mesma universidade, recibindo os premios de Investigación Juan Abelló (1997) e Dolores Trigo (1997) como recoñecemento ao seu traballo como investigadora moza. A finais de 1999 integrouse no grupo de investigación da Área de Nutrición e Bromatoloxía da Facultade de Ciencias de Ourense, onde compaxinou ata o seu falecemento tarefas docentes e investigadoras. 

“A súa capacidade de loita contra o cancro durante estes cinco anos foi a súa grande ensinanza” salientan os seus compañeiros. “Para Sonia, transmitir, investigar e gozar da vida, xa fose dentro e fóra do laboratorio, era moi importante” e por elo, salientan os seus compañeiros, a pesares da enfermidade continuou desprazándose cada día de Lugo a Ourense para investigar e dar clase. 

Con esta emotiva carta e reunión no edificio no que desenvolveu a súa vida profesional, os compañeiros de Sonia García, entre os que se atopaba Mª Victoria Jato, vicerreitora de Investigación e Transferencia, e Pedro Araújo, decano da Facultade de Ciencias, quixeron render unha última e emotiva homenaxe a esta profesora.

DUVI

Thursday, 13 January 2011

Los tostados caseros de Valdeorras son de uvas blancas ''godello'' pasificadas y el consejo quiere impulsar los tintos de ''garnacha tintorera''

Los vinos tostados gallegos, de los que ya se comercializan los de la D.O. Ribeiro, son únicos en el mundo pues se trata de vinos "naturalmente dulces" cuyo azúcar procede de un proceso de deshidratación que da como resultado uvas pasas, en condiciones de humedad y temperatura controladas. Luego son prensadas para obtener un mosto con una gran concentración de azúcar generado en el proceso anterior y con un elevado grado alcohólico. Ambos factores provocan una fermentación muy lenta, que puede llegar al año.

El resultado mejora con el paso de los años y es un vino exclusivo y caro de obtener, pues el prensado de uvas pasas da un rendimiento del 10 por ciento del peso inicial de la uva.

Tostado experimental en Valdeorras

La comarca vitícola de Valdeorras cuenta con 45 bodegas amparadas cuya producción total en 2010 fue de unos 4,2 millones de kilogramos de uvas para obtener, a partes iguales, vinos blancos y tintos, y entre éstos últimos los de las variedades "mencía" y "garnacha tintorera", también en proporciones iguales.

El técnico del CR Jorge Mazaira explicó a GG que en 2010 el reglamento de la D.O. se varió para admitir la elaboración de los tradicionales vinos tostados "naturalmente dulces por pasificación" pero en la primera cosecha, tras la aprobación de los cambios, ninguna bodega "se atrevió ni animó a elaborar estos vinos que dotan de gran personalidad y calidad a la D.O. aunque su proceso es más caro que para los otros vinos".

El sótano del consejo regulador, ubicado en Vilamartín de Valdeorras, acoge la bodega experimental que desde octubre está ocupada en parte por 500 kilogramos de uvas de la variedad "garnacha tintorera", en racimos colgados uno a uno, en condiciones de humedad y temperatura controladas cada día, sometidas así a una deshidratación que las convertirá en uvas pasas.

"Este proceso de colgado artesanal y pasificación es lo que encarece la elaboración de los vinos pero las bodegas acabarán animándose a hacerlos pues es un producto novedoso que ya demostró su excelente calidad y diferenciación", agregó Mazaira.

El trabajo de Mazaira es conjunto con el equipo de investigación "AA1" de Estudios Agroambientales y Alimentarios de la universidad de Vigo, cuya coordinadora es Beatriz Cancho que cuenta con un equipo de 6 a 8 personas en el campus de Ourense, integrado en el Centro de Investigaciones Agroambientales y Alimentarias "CIA"

Según Cancho, Consejo Regulador y universidad desarrollarán el estudio de los tostados de Valdeorras con "garnacha" durante tres años, en los que se estudiará primero el proceso de pasificación, para sacarle el mejor rendimiento y para entender los cambios que experimenta la uva durante ese proceso, sobre todo en aromas y colores.

El estudio de aromas y colores será además protagonista de la tesis doctoral de una de las integrantes del equipo de investigación con lo que el proyecto tendrá así diversos aspectos positivos derivados como el de formar a jóvenes investigadores, transmitir conocimientos al sector vitícola y otros como diversifcar el mercado de los vinos gallegos y formar a los catadores de vinos de Valdeorras en el nuevo producto, según explicó Cancho.

El tiempo previsto para el estudio, financiado por la Xunta de Galicia, se completará con un seguimiento de la fermentación y posterior envejecimiento del vino en barrica, al menos durante un año.

Uvas "garnachas" para vinos tostados

Según Cancho, la variedad "garnacha tintorera" tiene una piel gruesa y dura muy adecuada para soportar la pasificación, algo que no ocurrió en los experimentos con la otra tinta, la variedad "mencía", cuya piel se agrietaba y facilitaba la entrada de enfermedades por hongos.

Además de estudiar en laboratorio el proceso que evoluciona en la bodega experimental del CR, los miembros del equipo reúnen información de todo el mundo, escasa en relación con los vinos tostados pero más abundante sobre otros vinos dulces, como los "tokaji" húngaros, obtenidos de uvas pasificadas en la propia cepa y recogidas en el mes de noviembre, tal como comprobó Mazaira en persona.

El mercado de los vinos dulces también cuenta con los "Sauternes", los vinos dulces franceses, los canarios de uva "malvasía", los "Oportos", los "Vini Santi" y "Muffato" italianos y los "Icewins" del norte de Alemania o Canadá, todos ellos, según Mazaira, elaborados con uvas pasificadas en cepa, antes de ser vendimiadas.

La pasificación de las uvas tintas de Valdeorras, como en el Ribeiro, se produce a cubierto, a temperatura constante entre 16 y 18 grados centígrados, con humedad no superior al 70-75 por ciento y en un lugar ventilado.

En casa, tostados de uva blanca

A pocos kilómetros de la bodega experimental del CR, la familia de Isabel García, en Seadur, conserva la tradición de elaborar vino tostado con uvas blancas "godello", cultivadas "en viñas viejas con tierra mala porque eso engrandece al vino", explicó a GG.

Su hijo Javier Mateo es el que mantiene vivo en la casa un proceso del que tienen referencias directas desde al menos cuatro generaciones antes de la suya, y fue el que decidió en la familia hacerse cargo del capital en viñedos para sacarle rendimiento.

"Mi bisabuelo hacía este vino tostado y una tía nuestra que es monja y trabaja en el Vaticano, lo llevaba de vez en cuando para allá y estamos seguros de que Juan Pablo II llegó a probarlo pues nuestra tía le llevó expresamente seis botellas en una ocasión" y añadió que otras fueron cada año para los países americanos de emigración de sus familias.

Javier desmintió a su madre en relación a la calidad de la tierra y señaló que las viejas fincas de Olalla, Testeiro y Pedergal no son ya las que aportan la mayor cantidad de uva para elaborar el tostado sino otras más jóvenes y mejores.

"En mi familia se llegaron a elaborar 3000 litros de tostado pero ahora llevo un tiempo sin  hacerlo y consumo en casa y con los amigos el que tenemos guardado de cosechas de hace 20, 15 y 9 años, mientras que el más reciente sigue evolucionando en botella", agregó.

Javier heredó de sus antecesores no sólo el conocimiento para elaborar vinos tostados sino incluso el distribuidor para comercializar el vino, que en este momento es el mismo que tenía su padre. Los tostados de Seadur están en mesas de todo el mundo a donde llegan de la mano de muchos empresarios y trabajadores relacionados con el sector de la pizarra, puntero en la comarca de Valdeorras.

Las ventas aumenta a finales de diciembre y en verano e Isabel atribuye el éxito de esta bebida dulce a que decían que era bueno para el corazón porque es cien por cien natural. 

Más tostado de casa

Otros elaboradores de vino tostado lo hacen o con "godello" o con otras blancas como "jerez" y cuando se pregunta por ellos en diferentes lugares de la zona salen nombres como "Adolfo García de Seadur", "José de Córgomo" y otros aunque todos lo elaboran de vez en cuando, no todos los años.

También Albino Martínez, vicepresidente de la cooperativa Vitivinícola do Larouco hace vino tostado igual que sus abuelos, con una mezcla de uvas "godello" y "jerez" y "porque es algo muy bueno y rico para tener en casa y ofrecer a las visitas".

Las pasifica en el desván de su casa y las exprime luego con una pequeña prensa especial para un volumen pequeño de uvas.

Fama internacional desde hace cien años

La promoción internacional de los vinos tostados Valdeorras comenzó hace cien años, en un concurso vitícola celebrado en Francia al que concurrió la empresa "Bodegas Losada", instalada en A Rúa, donde permanecen parte de sus ruinas. Hay fotografías de este evento que supuso, según Mazaira, la primera comercialización de estos vinos únicos "pero que por fortuna, se mantuvieron en las bodegas familiares y ahora esperamos que se animen las más profesionales para darles de nuevo salida comercial".

Saturday, 10 July 2010

Los palinólogos de países en lengua española deciden en Ourense promover una asociación europea

La Asociación de Palinólogos en Lengua Española, Aple, celebró asamblea general en la Facultad de Ciencias coincidiendo con su congreso internacional. Se acordó la unión de las diversas asociaciones nacionales e incluso para coordinarse con la asociación de estos profesionales en lengua francesa. Esta unión se va a hacer cuanto antes y se prevé un congreso en París para formalizarla en un congreso internacional en septiembre del año que viene. «A partir de ahí queremos colaborar con más asociaciones para hacer una asociación europea de palinología», dice Francisco Javier Rajo, directivo de la Aple. La palinología es una rama de la biología dedicada a estudiar el polen y las esporas.

El congreso número 17 acabó formalmente ayer en el campus y dejó un buen sabor de boca. De forma muy especial el paso por su tribuna de la científica norteamericana Lynn Margulis, que reunió a muchos seguidores en el campus el miércoles. Al preguntarle si se netiende bien la evolución dijo: «Claro. Es irónico cuando he dicho que las mutaciones al azar no se pueden explicar y me llaman creacionista. Yo soy evolucionista y es importante que la gente sepa que evolución no es una teoría que puede ser o no. Es un hecho o serie de hechos que pueden datar las rocas». En Ourense no fue posible encontrar sus libros, tanto es así que hubo que traerlos de otra ciudad ara el congreso. En estos días de actividad se han conocido importantes investigaciones sobre polen en la agricultura, la medicina y el medio ambiente. Los investigadores de la Facultad de Ciencias han destacado con no pocas comunicaciones.

Monday, 24 May 2010

Haciendo ciencia con luz y color

En la Facultad de Ciencias se está trabajando para generar nuevos compuestos más sensibles, baratos y eficaces con los que detectar y marcar proteínas por electroforesis en gel, por absorción o emisión de luz. También se buscan sistemas que varíen de color cuando haya cambios de temperatura, lo que permitirá obtener etiquetas inteligentes.

De esto se encarga el grupo de investigación Bioscope, que codirigen los doctores Carlos Lodeiro y José Luis Capelo, investigadores del plan Isidro Parga Pondal, dentro del área de Química Física que coordina el profesor Juan Carlos Mejuto.

«Esta area de investigación se basa en observar la luz y el color, compuestos químicos que varían su intensidad o color de las sustancias cuando reconocen un algo en disolución, un metal pesado tóxico en las aguas o en la sangre o en las células porque hemos sido envenenados, o porque hemos comido algo en mal estado y entonces los reconoce mediante la variación del color y de la luz», explica Lodeiro. Es un sistema nanodetective, que avisa con luz o con color cuando reconoce ese algo microscópico que se quiere buscar.

«Si tengo cualquier compuesto químico para analizar, reacciona con mi producto, se forma un complejo que hace variar esa intensidad o emisión y lo detectamos. Puede ser en células, sangre, agua... Los podemos utilizar a nivel líquido o sólido. Si los queremos soportar o diluir en polímeros o en papel podemos hacer etiquetas inteligentes», dice Lodeiro.

Pescado

Son compuestos con un color determinado a una temperatura ambiente que cambia cuando esta varía. Un ejemplo, si le ponemos una etiqueta inteligente al pescado recién congelado, marcará el color azul, indicando que está a la temperatura idónea. Si ese pescado lo ponemos a temperatura ambiente, la etiqueta variará al rojo y si el vendedor quiere volver a congelar ese pescado, la etiqueta ya no cambiará a azul; estará señalando que se ha roto la cadena de frío y la calidad no es la misma. Lo mismo ocurre con medicamentos.

Esta es una línea de trabajo de Bioscope que está empezando a aplicar con materiales inteligentes, fluorescentes. Se basa en cuantificar y detectar proteínas en gel por electroforesis, una técnica experimental usada en laboratorios, hospitales, etc. Utilizando proteínas, se corre un gel de electroforesis y se aplica uno de los sensores químicos que se absorberá a la proteína o bien se agarra reaccionando con ella de tal forma que al verla debajo de la lámpara o a ojo, diferentes marquitas se mostrarán indicando de qué proteína se trata y permitirá cuantificarla. Esta última es una investigación que realiza en el grupo, Hugo Santos para componer su tesis doctoral.

Expertos en el estudio del polen de todo el mundo se reunirán en Ourense en julio

Ourense será sede de la 17 edición del Simposio Internacional de Palinología, la parte de la botánica que estudia el polen. Lo organiza la Asociación de Palinólogos de Lengua Española y tendrá lugar en la Facultad de Ciencias, del 7 al 10 de julio. Los temas a tratar serán la palinología básica, la aplicada a la agricultura; palinología y medicina, también relacionada con el medio ambiente; nuevas aplicaciones y didáctica de esta disciplina que interesa a la sociedad como en el caso de las alergias.

El comité organizador lo preside Victoria Jato Rodríguez, vicerrectora electa de Investigación e Transferencia de Ourense. Entre los profesores que asistirán figuran Lynn Margulis, destacada bióloga americana, que impartirá la conferencia inaugural.

Es Medalla Nacional de la Ciencia en Estados Unidos y pertenece a la Academia de las Ciencias de Estados Unidos y a la de Rusia. Desde Galway, Irlanda, vendrá Michael O?Connell, gran experto en investigación de paleoambientes en Europa y China. Stephen Blackmore, vendrá desde el Real Jardín Botánico de Edimburgo.

Friday, 8 January 2010

Científicos de Ourense logran reducir el tiempo del análisis antidopaje

El análisis de orina para detectar esteroides anabólicos y hormonas en los deportistas y ver si se dopan, ya puede hacerse en pocos minutos. Tanto es así que el grupo Bioscope, en colaboración con el equipo de investigación de nutrición y bromatología AA1 de la Facultad de Ciencias de Ourense y el Laboratorio Antidopaje de Roma, de la Federación Médico Deportiva Italiana, ha desarrollado un método que rebaja de aproximadamente cuatro horas a veinte minutos el tiempo del análisis.

«Comenzamos una colaboración con el Laboratorio Antidopaje de Portugal aunque hoy trabajamos con el de Roma», señala José Luis Capelo, de Bioscope, porque los tratamientos de muestras para detectar esteroides en deportistas utilizan metodologías muy lentas y caras. Por ello, estos científicos ourensanos desarrollaron un método muy novedoso en colaboración con sus colegas italianos, «que reduce el análisis de una muestra de orina para detectar cualquiera de los 60 esteroides prohibidos por la Organización Deportiva Mundial de unas cinco horas que se tardaba hasta ahora hasta veinte minutos», señala el citado doctor.

La investigación ya dio resultado y va a permitir saber con mayor seguridad si un deportista se está dopando o no. En este trabajo tiene una parte importante el investigador Marco Galesio.

Biblioteca

El siguiente paso será crear una biblioteca de estos esteroides para hacer la identificación más rápida y barata de modo que una búsqueda ágil de esteroides prohibidos por la Organización Deportiva Mundial llevará no más de 30 minutos. «Habremos modificado completamente la metodología de análisis de esteroides a nivel mundial con este sistema», señala el científico ourensano.

Esta investigación llegó a Bioscope «porque es un proyecto que presentamos y ganamos como tesis doctoral, ya que nosotros descubrimos y tenemos la patente, de que con ultrasonidos conseguimos acelerar reacciones enzimáticas. El tratamiento que tenemos aquí es químico y utiliza enzimas», señala José Luis Capelo. Para que esas enzimas hiciesen su trabajo se les aplicaba calor a 55 grados una hora «pero lo mismo que consigues con eso, lo logras en 5 minutos y hacemos todo en veinte», asegura el responsable del grupo investigador. A la muestra le aceleran la reacción enzimática que descompone los esteroides en compuestos que se pueden detectar. «Aceleramos el proceso en el tiempo y el análisis final necesita una búsqueda rápida y lo que tarda dos horas lo haremos en segundos con ayuda de los informáticos del campus», señala Capelo.

Sunday, 11 October 2009

Una asociación recoge aceituna de olivos ourensanos para comercializarla en confitura

La Asociación Cultural As Estrugas recolecta aceitunas de olivos ourensanos para intentar cerrar un ciclo que permita comercializar este fruto como aceituna de mesa. Su presidente, Martín Álvarez, asegura que están recogiendo aceitunas «das oliveiras de Grou, doutras dúas de O Couto e da oliveira do Fonsillón. Para o ano esperamos traer aceitunas de Quiroga tamén».

La asociación cuenta con el asesoramiento científico del profesor Javier Carballo, de la Facultad de Ciencias. En Galicia hay olivos desde época romana. Están en la Baixa Limia, Valdeorras, Monterrei, O Ribeiro y Quiroga. Según un estudio, ciertas variedades adaptaron su ciclo vital al clima gallego y se ha detectado el desarrollo de variedades autóctonas sin acción humana. Dice Álvarez que cuando se plantaron olivos por el SLG en Valdeorras, se analizaron en Córdoba varios ejemplares que eran variedades sin catalogar. En As Ermitas, se detectaron olivos que crecieron de forma esporádica sin ningún cuidado.

Martín Álvarez indica que Ourense puede producir aceitunas para endulzado porque tiene olivos que maduran hacia Navidad. En la provincia, la única referencia de consumo de aceituna de mesa y regulación de su comercialización en el XIX se conserva en el Arquivo Histórico. Álvarez propone la Uliva aderezada galega . El fruto debe recolectarse de olivos autóctonos sin estar del todo maduro. Luego se raja o machaca la pulpa sin romper el hueso. La aceituna se mete en agua una semana y se le cambia el líquido cada día. Luego se fermenta en salmuera al 10% y la conservación se hará en salmuera ligera con ajo y pimentón ahumado.

Saturday, 6 June 2009

El congreso Gienol refrendó el potencial vinícola de Ourense

El congreso nacional de la Red Gienol dejó en Ourense un buen sabor de boca. Ha servido para refrendar la importancia que tiene la provincia de Ourense en cuestiones de vitivinicultura y también para poner de relieve la importancia de los cinco grupos de investigación que trabajan en Galicia, algunos de ellos en la Facultad de Ciencias del campus ourensano. Fue una idea del director de la Escola de Enoloxía de Galicia, Ignacio Orriols, trasladada al decano de la facultad, Juan Carlos Mejuto quienes supieron ponerla en marcha escogiendo las instalaciones de la facultad para la mayor parte de las sesiones científicas.

Ayer se celebraba allí la asamblea nacional de Gienol, en presencia de grandes figuras de la investigación enológica en España. En esa sesión decidieron crear la figura de una delegada de la red para las relaciones con la Federación Nacional de Asociaciones de Enólogos. «Tenemos relaciones con ellos pero se trata de potenciarlas, porque nosotros vamos a su congreso y ellos no vienen al nuestro. Y ya hemos visto el jueves cómo las empresas y consejos reguladores mostraron sus demandas pidiendo investigaciones pero luego no se quedaron a escuchar lo que los investigadores les podemos ofrecer». García declaró que los investigadores fallan a la hora de saber vender sus trabajos a la sociedad. Recordó también que en Ourense y en Galicia en general hay buenas investigaciones enológicas y de licores, de calidad sobradamente contrastada y que convendría incorporar la comercialización en la Red Gienol o tener la lo más cerca posible para saber vender sus trabajos.

La Red Gienol se despidió de Ourense tras hacerse también una promoción de la ciudad y de la Ribeira Sacra a los investigadores llegados de todos los puntos de España.

La próxima cita será dentro de dos años probablemente en Jerez de la Frontera, con carácter hispanoamericano y si hay financiación. En caso contrario se celberaría en Murcia.

Friday, 5 June 2009

El congreso Gienol brinda a las empresas enológicas varias líneas de apoyo tecnológico

El congreso nacional de la Red Gienol que se está celebrando en la Facultad de Ciencias ha realizado ayer una amplia oferta tecnológica para las empresas enológicas. Se trataba de dar a conocer todos los recursos donde desarrollar los más variados procesos de investigación. El presidente de Gienol, Carmelo García, no obstante, lamentó la escasa presencia de empresas en este congreso. Dijo que no se apuntó ningún enólogo de la federación nacional y ayer, en la sesión en la que se ofertaron los medios, apenas había un par de representantes de empresas del sector. Y eso que la Red Gienol es la más importante en este tipo de investigaciones en España o al menos una de las más consolidadas.

La primera oferta la hizo la Estación Enolóxica de Galicia. Su director, Ignacio Orriols, presentó una selección de proyectos que están haciendo. Investigan los pesticidas en viticultura, estudian la potencialidad del roble gallego para vinos tintos de crianza así como las levaduras autóctonas. También habló de aprovechar productos de la zona como el kiwi para aguardiente o las mermeladas. La estación investiga nuevas técnicas de destilación. Han diseñado un alambique gallego de baño maría y siguen con los experimentos relativos a vinos dulces y tostados de Valdeorras.

Otra institución cercana con un alto poder de investigación en el mundo de la enología es la Universidad de Vigo, a través de su Oficina de I+D. Javier González explicó que en el campo de la enología ofrecen varias líneas de trabajo, desde la agrobiología ambiental hasta la biotecnología agroalimentaria pasando por la agroinformática.

Por la Fundación Empresa-Universidad, su director, Javier Pereiro, mostró los proyectos que patrocinan, desde los primeros pasos dados con la Denominación de Origen Rías Baixas. Roberto Alonso presentó la oferta de la Plataforma Tecnolóxica de Galicia, con su plan gallego de I+D iniciado en 2006 con un presupuesto de 800 millones. Ha favorecido 49 proyectos colaborativos con 15,7 millones de euros.

Carmelo García recordó que de los cinco grupos que Gienol posee en Galicia, de un total de 46 en toda España, la mitad tiene su sede en la Facultad de Ciencias de Ourense. Detrás hay 200 investigadores. «Las empresas no se preocupan de la oferta que tenemos».

Thursday, 4 June 2009

Logrado en Ourense el primer aguardiente de kiwi gallego

La Estación Enolóxica de Galicia y la Facultad de Ciencias de la Universidade de Vigo han conseguido aguardiente de kiwi. El experimento resultó en el laboratorio y resulta también en la vida real. Este proyecto fue un encargo de la firma Kiwi España, que ya cuenta con unas botellas para mostrar en catas de forma experimental. Es una novedad en España, dice el doctor Lorenzo Pastrana.

Se trataba de aprovechar las grandes cantidades de kiwi que cada año se tiran no porque estén malos, sino porque, siendo buenos, no se ponen en el mercado dado que tienen un tamaño inferior al normal. A falta de alternativas industriales, se va a dar salida a este excedente, que representa un 10% de la producción total del kiwi gallego poniéndolo a fermentar. «Buscábamos un aguardiente de alta calidad, destinado a un público que gusta de los aguardientes de frutas», señala Pastrana.

En la estación de Leiro resolvieron dos dificultades. Una, la fermentación del kiwi, porque es lenta, no espontánea. Y otra, conseguir que los aromas agradables primarios de la fermentación del fruto pasasen al destilado. Y se logró. «Ahora estamos utilizando varios cientos de kilos que dan para bastantes botellas de aguardiente que aún no están comercializadas», señala el doctor de la Universidad.

Congreso Gienol

Este es uno de los proyectos comentados entre las más de 180 ponencias y trabajos que se muestran en el Congreso Nacional de la Red Gienol, que por primera vez se está celebrando en Galicia, precisamente en la Facultad de Ciencias de Ourense. Doscientos expertos de todo el país estudian y debaten acerca de los nuevos horizontes en la viticultura y enología. Su presidente, Carmelo García Barroso, señaló que eligieron Ourense «porque es el corazón, aquí está todo», dijo, refiriéndose a sus tres denominaciones de origen vinícolas más la de la Ribeira Sacra, que comparte con Lugo. Indicó asimismo que el albariño de Pontevedra «es también un referente».

García Barroso observa que en España, «hace veinte años se pusieron de moda los chupitos después de las comidas. Antes se consumía el pacharán. Ahora el líder es el licor de hierbas en toda España». Destacó además que en Galicia abunda la buena investigación en licores y aguardientes.

Gienol es un referente en España y cuenta con cinco equipos de investigación enológica en Galicia. «Hacemos investigación que le interesa a la sociedad y dedicamos un 80% de los proyectos a trabajar con empresas. Investigan la uva, sus variedades, caracterización, su clima, suelo y genoma.

También investigan cómo obtener el vino, el uso de nuevas tecnologías para vinos de calidad y la crianza.

Entre los trabajos presentados en este congreso nacional está el de la evolución de la composición varietal, volátil y glicosilada durante la maduración de las variedades de vid que se cultivan en Betanzos, que son la agudelo, serradelo y blanco lexítimo. Sobre esta, la Estación Enolóxica trabaja para que se reconozca como variedad autóctona. El director de la estación confía en que en poco tiempo se consiga ese reconocimiento oficial.

Tuesday, 2 June 2009

Arranca en el campus el Congreso Nacional de Investigación Enológica con 181 ponencias

Desde hoy y hasta el día 5 se celebrará en la Facultad de Ciencias de Ourense el X Congreso Nacional de Investigación Enológica, Gienol. En la organización colabora también la Estación de Viticultura e Enoloxía de Galicia. Acudirán más de 200 participantes y habrá 181 ponencias en total. Se trata de dar a conocer las últimas investigaciones del sector para que las empresas puedan ver esos trabajos. Para hoy está previsto, a alas 19.30 horas, una recepción en el Concello por parte del alcalde de la ciudad, para recibir las acreditaciones. Seguirá una visita a la zona monumental.

Mañana, el acto de apertura comenzará a las 10.00 horas para seguir con la conferencia inaugural que correrá a cargo de José Posada para hablar sobre los vinos y la gastronomía de Galicia. Lucía González y Esperanza Valdés disertarán sobre la madurez fenólica. Por la tarde, José Manuel García se referirá a la viticultura en Galicia mientras José Miguel Martínez expondrá las herramientas genómicas en la viticultura. Para el jueves están previstas dos mesas redondas y una visita a la Denominación de Origen Ribeira Sacra. El viernes se reunirá la Asamblea General Gienol y se celebrarán catas con todos los vinos de la provincia más la de los licores y aguardientes de Galicia.

Tuesday, 18 November 2008

Investigan en Ourense el uso alimentario de nanogeles

La Facultad de Ciencias de Ourense trabaja en el uso de nanogeles aplicados a la conservación de alimentos congelados. Imaginemos el clásico gel, pero con un tamaño más pequeño, no microscópico sino mil veces más reducido. Estos nanogeles, que transportarán sustancias antimicrobianas a utilizar sobre alimentos o en medicina, pueden aplicarse en envases alimentarios desde los que va liberando esas sustancias antimicrobianas.

«Son nanoxeles intelixentes e a idea é que os poidamos programar ao noso antollo se queremos que liberen nunhas determinadas condicións e que non o fagan noutras. Fabricamos ese xel e, segundo a composición que teña, vai liberar sustancia por riba dunha temperatura pero non por debaixo dela. Tamén podemos modificarlle o nivel de acidez», dice Clara Fuciños, que forma parte del equipo investigador.

El envase lleva por dentro una película del gel que no sería apreciable. «No xel iría a sustancia antimicrobiana que vai protexer o alimento». Cuando el envase está en unas condiciones determinadas de temperatura que mantienen ese alimento, si cambia la temperatura, el gel liberará la sustancia antimicrobiana y protegerá el producto como segunda barrera, además del frío. «A vantaxe de usala é que se vai ir liberando segundo nós queiramos», insiste Fuciños. En Ourense trabajan en el proyecto los profesores Lorenzo Pastrana y Marisa Rúa, además de Clara Fuciños, sobre la que recae la labor experimental. En la iniciativa participan además la Universidad del País Vasco, donde un equipo sintetiza el gel específico para la molécula; la Universidad Complutense, donde incorporan al gel sustancias anticancerígenas, y la Universidad de Vigo, campus de Ourense, le añade las sustancias antimicrobianas para uso alimentario.

«Estamos na metade do estudo. A súa aplicación directa nos alimentos será o seguinte paso tan pronto como vexamos o xel que mellor funciona», dice Fuciños. Estudiarán la adherencia a determinados tipos de envase y la primera aplicación alimentaria se hará en productos congelados. La apariencia del gel sobre el alimento es líquida.

Wednesday, 12 November 2008

Un proyecto de la Facultad de Ciencias consigue aguardiente de calidad de los frutos silvestres

Dio resultado y encima es de gran calidad. La Facultad de Ciencias del campus de Ourense acaba de obtener aguardiente a partir de las frutas silvestres del bosque, en concreto de la mora tanto de morera _blanca y negra_ como de silva; del madroño, del arándano y de la frambuesa. Hay que buscar nuevas vías de desarrollo para nuestra agricultura y una de ellas es esta. Lo que se consiguió fue diseñar un método para obtener un aguardiente partiendo de esos frutos y exportar este procedimiento a otros frutos de destrío, es decir, que no se utilizan en la mesa.

Tres son los retos que se le presentan al equipo investigador, liderado por el profesor Nelson Pérez con el que trabajan en este caso el director del CITI, Lorenzo Pastrana e Ignacio Orriols, de la Estación de Viticultura e Enoloxía de Galicia.

Aunque algunos de estos frutos pueden tener una fermentación espontánea, dice Pastrana que cuando se dejan fermentar continuamente se consiguen productos malos. «La principal dificultad fue conseguir hacer fermentaciones dirigidas para que los productos de fermentación fuesen por el camino que deseábamos desde el punto de vista organoléptico», señala este investigador, es decir, sustancias que se pueden percibir con los sentidos.

Alto rendimiento

El otro reto fue el de conseguir un alto rendimiento en la conversión del etanol «y esto era un problema comercial, pues cuanto mayor sea el rendimiento, más rentable va a ser el producir el etanol», indica Pastrana. El etanol es un alcohol que se presenta como un líquido incoloro e inflamable con un punto de ebullición de 78 grados centígrados presente en las bebidas alcohólicas. Hubo aún un tercer reto, que el producto obtenido fuese aceptado, que sea rico y se pueda consumir. Y se ha logrado.

«De estos frutos hay recolección pero es minoritaria precisamente porque sólo tiene una salida. Si aumentas las posibilidades de productos a obtener de ellas, como el aguardiente, estás ejerciendo una atracción sobre la recolección de las materias primas», relata Lorenzo Pastrana. Si sólo se pueden vender en fresco, tendremos un mercado muy reducido. Y si se les aplica un proceso de industrialización, el mercado se incrementará. A esto, resalta el equipo investigador, se añade la eliminación de la estacionalidad. Si esas frutas se congelan y se van procesando poco a poco se mantiene una actividad en las zonas productoras durante todo el año.

El trabajo desarrollado en el campus implicó una caracterización de los frutos y seleccionar la mejor levadura para fermentar de un modo determinado. Hubo que diseñar un método de fermentación que permitiera efectuar la conversión a etanol. «Al final obtuvimos unos cuantos aguardientes buenos y todo esto lo pudimos hacer porque en el proyecto está involucrada la Estación Enolóxica de Galicia y fue allí donde hicimos las pruebas de escalado», explica el profesor Pastrana. Allí se hicieron evaluaciones más exactas y los responsables de la estación hicieron todo el análisis organoléptico de los aguardientes.

Este proyecto lo financia el Ministerio de Educación y Ciencia a través del Instituto Nacional de Investigación y Tecnología Agraria y Alimentaria (INIA).

Friday, 27 June 2008

Una tesis leída en Ourense ayudará a mejorar la calidad alimentaria del surimi

El surimi, ese alimento tan corriente que usamos con cierta frecuencia en casa, fue objeto de estudio en una tesis doctoral leída ayer en la Facultad de Ciencias de Ourense y con la que Laura Campo ingresa en el cuerpo de doctores en Ciencias. Campo investigó la influencia reológica de los varios métodos de confección en las propiedades físicas del surimi que se obtiene del calamar gigante y la importancia de su conservación congelado. La reología es la ciencia que estudia el comportamiento de flujos de diversas sustancias, si viscolasticidad.

«El surimi es una materia prima que está de actualidad porque sirve de base para elaborar palitos de cangrejo, gulas del norte, sucedáneos de vieira... productos de ahora que tienen una base que es pura proteína. Yo evalué esos derivados y la novedad es que siempre se utilizan pescados. En este caso utilizamos el calamar gigante y se hace un tratamiento con unos métodos de elaboración que los distinguen de los otros pescados. Estos dos métodos físicos intentan incrementar el rendimiento de esa proteína. Con la técnica de la reometría dinámica y la calorimetría de barrido podemos valorar los cambios de textura que se puede conseguir, la funcionalidad de la proteína...

El surimi se hace con el músculo del pescado, en este caso de calamar gigante eliminando pieles, vísceras. En el músculo radica la proteína. Laura Campo señala que se pueden obtener geles mediante un proceso científico y «esos geles, modificándolos, son los que valen para un palito, pintándole una capa encima o los ojitos de la gula».

Laura Campo llegó a demostrar que mediante estudios físicos se puede caracterizar la textura de estos nuevos productos, el método de elaboración. «es una herramienta muy útil para evaluar la textura del surimi y su funcionalidad».

Esta tesis ayudará al desarrollo y mejora de la industria del surimi.

Friday, 28 December 2007

Tecnópole y universidad diseñarán un plan estratégico para el sector de la transformación de la carne gallega

La sede del Centro Tecnolóxico da Carne (CTC) acogió ayer el acto protocolario y formal de la firma de un convenio de colaboración entre este centro del Parque Tecnolóxico y la Universidad de Vigo para la realización de un plan estratégico director de las actividades de transformación de la carne en Galicia.

El decano de la Facultad de Ciencias y el vicerrector de investigación de la Universidad de Vigo, Juan Carlos Mejuto y Manuel Reigosa Roger, respectivamente, aprovecharon la visita para conocer las cuidadas instalaciones del CTC.

El plan estratégico director de las actividades de transformación de la carne incluirá, según las previsiones del convenio suscrito ayer, tanto la producción como la comercialización.

El trabajo permitirá al CTC «orientar as actividades empresariais para conseguir un mellor posicionamento competitivo das actividades nun entorno globalizado, contribuíndo ao desenvolvemento das actividades empresariais xeradoras de maior valor engadido, unha mellor integración da cadea de transformación da carne, e unha maior xeración de emprego e riqueza no rural de Galicia».

Monday, 1 October 2007

Production of four potentially probiotic lactic acid bacteria and their evaluation as feed additives for weaned piglets

Animal Feed Science and Technology, (1–2), 2007, 89–107


The present study was conducted to study the production and evaluation of potentially probiotic additives containing both live lactic acid bacteria (Pediococcus acidilactici NRRL B-5627, Lactococcus lactis subsp. lactis CECT 539, Lactobacillus casei subsp. casei CECT 4043 and Enterococcus faecium CECT 410) and antimicrobial metabolites with could be used as a replacement for antibiotics in weanling pig diets. The gastrointestinal transit tolerance of the four bacteria was determined by exposing washed cell suspensions at 30 °C to acidic conditions (pH 1.0, 2.0, 3.0, 4.0 and 5.0), to a simulated gastric juice (pH 2.0) containing pepsin (3 g/L) and sodium chloride (5 g/L), and to a simulated small intestinal juice (pH 8.0) containing pancreatin (1 g/L) and sodium chloride (5 g/L), mimicking the gastrointestinal environment. These studies showed that the four strains are capable of surviving the passage through the gastrointestinal conditions. Therefore, the production of biomass and antimicrobial products by these bacteria was performed in whey using a fed-batch fermentation technique that provided enhanced productions compared to those obtained in batch fermentations. The obtained fed-batch cultures preserved at −20 °C with skim milk showed a good viability after 3 months of storage. The four cultures exhibited low losses of viability in the piglet feed during their storage at room temperature for 8 days. These results offered the possibility of using the piglet feed as a vehicle to administer the four probiotic bacteria. The effects of the supplementation of separate potentially probiotic cultures and an antibiotic (colistin sulfate) to piglet diets on body weight gain, feed intake, feed efficiency and on the faecal coliform counts of weaned piglets were also studied. Although the best results were obtained in the groups receiving the antibiotic, a significant increase in body weight gain and final body weight was obtained in the groups fed diets supplemented with lactic acid bacteria as compared with the non-treated (controls) groups (P=0.05). The changes in the total coliform population in the control groups over time were not significant (P<0.05), while in the groups fed probiotics and antibiotic, the viable coliform counts significantly dropped at the last sampling (P<0.05). These results suggest that the lactic acid bacteria used in this study could be used as suitable strains for widespread use in the pig industry.

Saturday, 5 November 2005

Un proyecto creará un hábitat acuático en el campus ourensano

A partir de la próxima primavera el estanque del campus norte contará con vegetación propia. Será gracias al intento de la Oficina de Medio Ambiente de la Universidad de Vigo de naturalizar este entorno.

Los técnicos, que ya están desarrollando proyectos de similar inspiración en Vigo, trabajan en estos momentos en la selección de las especies de vegetación acuática más adecuadas para el estanque ourensano. Para realizar la intervención, esperarán a que pase el invierno.

El objetivo no es otro que dotar a esta zona de un aspecto más natural gracias al empleo de especies autóctonas, propias de Galicia. La idea es implantar en Ourense las más adecuadas.

La actuación permitirá, previsiblemente, mejorar el hábitat de lo que en estos momentos es un depósito de agua y también reducir el impacto visual que supone en el campus ourensano.

Proyecto anterior

No será ésta la primera actuación que se realiza, en el mismo sentido, en esta balsa de hormigón situada en la zona ajardinada del recinto en el que están ubicados el edificio de Hierro, el Politécnico o la Escuela de Gaitas. En el 2003, a través de un proyecto desarrollado por un profesor de la Facultad de Ciencias, ya se hizo un primer intento de naturalización: la instalación dejó de ser una fuente para convertirse en un estanque con vida propia, la de las dos especies de algas que se introdujeron y la de los caracoles de agua dulce que, según indicaba el responsable del proyecto, contribuyen al mantenimiento de la zona, pues se comen las hojas de los árboles que caen sobre la superficie acuática.

Con aquella intervención se pretendía que lo que era una fuente dejara de serlo. Gracias al proyecto de Eugenio López, desde octubre del 2002 no ha sido necesario volver a vaciar, limpiar y llenar la balsa cada dos meses, como era habitual. La introducción de las algas y los caracoles facilita la eliminación del nitrógeno y del fósforo y ayuda a degradar la materia orgánica. La propia naturaleza se encarga de limpiar el agua.

A pesar del carácter artificial, en principio, de este estanque, desde la Oficina de Medio Ambiente de la Universidad de Vigo señalan que este tipo de espacios constituyen uno de los hábitats de mayor valor ecológico, paisajístico y educativo de un campus, gracias a que están ubicados en zonas verdes y también a la presencia de agua.

Los objetivos

Así, el denominado programa de naturalización surgió ante la posibilidad de aprovechar el potencial del estanque: una revegetación puede convertirlo en un espacio más adaptado al medio.
La oficina universitaria apunta, como un problema, los materiales con los que se construyen este tipo de estructuras habitualmente: resultan inadecuados para la integración medioambiental. Consideran los expertos que a la hora de instalar estanques artificiales es mejor recurrir a tierra, piedra o grava (y no a hormigón, como en el caso del campus ourensano) porque así resulta más fácil la implantación de vegetación autóctona.

Aunque ahora el proyecto sólo se refiere a la vegetación, no se descarta que el intento de naturalización del estanque ourensano atraiga a fauna asociada a los ambientes acuáticos.