Sunday 29 March 2015

Contenido y distribución de cobre en suelos de viñedo de Betanzos (A Coruña, España)

Spanish Journal of Soil Science, 5 (1) 60-71, 2015


El uso sostenido de compuestos de cobre para la producción de uva ha contribuido a la acumulación pronunciada de Cu en sueños de viñedo. Se estudiaron 32 muestras superficiales (0-20 cm) de suelos dedicados al cultivo de la vid en una zona de influencia atlántica en el NW de la Península Ibérica. Los contenidos de cobre total (CuT) fueron, en general, altos y muy variables (entre 63-730 mg kg-1). Los valores son similares a los encontrados en las denominaciones de origen Ribeira Sacra y O Ribeiro, que eran las zonas vitivinícolas cuyos suelos de viñedo presentaban el mayor contenido conocido de CuT del NW peninsular hasta el momento. La distribución del Cu en la fase sólida del suelo indica que la fracción mayoritaria es la unida a la materia orgánica (18-373 mg kg-1), a diferencia de lo que ocurre en otros suelos naturales o con elementos procedentes de fuentes naturales como el Zn, donde la fracción residual es la más importante. La fracción intercambiable de Cu (CuE) fue la que mostró una mayor movilidad geoquímica y su varianza estaba principalmente relacionada con el CuT y, en menor medida, con el Ca intercambiable. Cuando se compara con un elemento predominantemente de origen natural, como es el Zn, la distribución también es muy diferente, ya que la fracción residual es la mayoritaria para el Zn (mientras que era la unida a la materia orgánica en el caso del Cu). Finalmente, las prácticas agrícolas encaminadas a mantener o mejorar la presencia de materia orgánica en los suelos de viñedo son de especial relevancia, puesto que contribuyen a disminuir los posibles efectos tóxicos de los altos contenidos de Cu, tanto en la vid como en la actividad de los microorganismos del suelo.

Thursday 26 March 2015

Un campus aberto á auga... e á sociedade



A seca, o aumento da poboación, a sobreexplotación económica e a mala xestión dos recursos teñen convertido a falta de auga potable nun grave problema planetario. Os expertos prevén que de manterse o ritmo de consumo no 2025 o 60% dos habitantes da Terra vivirá en rexións con escaseza "e nos temos tanta auga que non lle damos valor a ser o lugar de Europa con maior potencial de auga quente, un tesouro termal do que queremos sacar partido e polo que escollemos este ben no noso camiño de especialización". Así llo explicou o reitor da Universidade de Vigo, Salustiano Mato, aos máis de 160 estudantes e docentes que participaron nos actos de conmemoración do Día Mundial da Auga no campus de Ourense, que se celebrou cunha xornada de portas abertas con multitude de actividades para achegar á cidadanía "o que se está a facer no campus", así como o proceso de especialización no que está inmerso co Campus da Auga.

Os rapaces e rapazas do IES 12 de Outubro e dos colexios Salesianos, Santa Teresa de Jesús-Carmelitas e Divina Pastora-Franciscanas achegáronse ás diferentes titulacións que se imparten nos centros e ás liñas de investigación que se están a desenvolver ao abeiro deste campus de especialización en sesións tanto teóricas como prácticas nos laboratorios de Microbioloxía da Facultade de Ciencias e de Arqueoloxía da Facultade de Historia. "Queremos que se nos coñeza co apelido ‘auga’, porque detrás está o futuro ao ser un sector relacionado co termalismo, coa dinamización social e co potencial económico", salientou o reitor, que asegurou que o medio ambiente, a natureza e a alimentación son outras das “marcas” que se agochan tras o campus de Ourense. "Detrás da auga tamén está o noso potencial tecnolóxico e temos que pensar nas nosas capacidades para que este elemento sexa o eixo sobre o que pivotar o noso futuro económico", subliñou durante a inauguración dunhas xornadas que naceron con intención de continuidade.

O vicerreitor, Virxilio Rodríguez, fíxolles aos participantes unha radiografía do campus, con máis de 4000 estudantes e 400 empregados "implicados" no seu crecemento, ademais de explicarlles o proceso de especialización co que Ourense pretende pasar a liderar a investigación e a docencia internacional sobre auga no que están implicados todos os centros do campus. "Espero que sexa unha xornada que serva para orientar o voso futuro académico e para inclinar a balanza cara esta universidade", recalcou. Tras o acto inaugural, presentación das titulacións por parte dos seis decanos e directores dos centros que configuran o campus ourensán, da programación cultural e deportiva e de proxectos de investigación relacionados coa auga, como os desenvolvidos polo grupo EPhysLab ou os que relacionan auga e historia.

Da teoría á práctica
Tras facer varios experimentos en diferentes laboratorios do campus, os participantes volveron a xuntarse no salón de actos Marie Curie do Edificio Politécnico para a entrega de premios do concurso de fotorrelato Auga con Historia, no que os estudantes de Secundaria e Bacharelato debían presentar unha fotografía acompañada dun texto que promovera ou visibilizara o patrimonio artístico, etnográfico, cultural... relacionado coa auga. O xurado decidiu declarar deserto o primeiro e segundo premio e outorgar o terceiro a Iria Ollero, do Colexio Marista Santa María, por Muíños de auga. Luces e sombras. Ademais, entregaron un accésit a Andrea Barja, do Colexio Concepción Arenal, pola obra A auga, a razón pola que estamos aquí. As galardoadas, xunto co diploma e a mención, levaron un lote de libros cedidos pola Deputación de Ourense e dúas tablets, unha dada polo Concello e outra pola empresa tecnolóxica Primux.

Creado polas Nacións Unidas para chamar a atención sobre a importancia da auga doce e a defensa da xestión sostible destes recursos, o Día Mundial da Auga debe servir para resaltar que a sociedade atópase ante "o gran reto do século XXI, xa que aínda hai 1500 millóns de habitantes que sofren dalgunha forma pola falta de auga potable. E ninguén mellor que a Universidade de Vigo para traballar para que a auga sexa un ben sostible", como explicou Rosendo Fernández, vicepresidente da Deputación provincial, durante a clausura, na que tamén estiveron presentes o concelleiro de Termalismo de Ourense, José Ángel Barquero, e un representante de Primux, Manuel Lama.

Fuente: DUVI

Wednesday 25 March 2015

Pedro Araújo, premio ao seu traballo coa auga



Un galardón a toda unha traxectoria dedicada a traballar, protexer e estudar as diferentes formas de conservar a pureza e potabilidade da auga. Esta foi unha das razóns pola que o proxecto O Bosque Máxico entregou este martes ao decano da Facultade de Ciencias do campus de Ourense, Pedro Araújo, o seu premio Ouro Azul, co que tamén se lle quixo recoñecer os seus estudos no Campus da Auga. Unha mención "ilusionante" da que se sinte orgulloso e que o anima a seguir traballando en proxectos de investigación con augas termais, tarefa que retomará tras deixar o cargo ao rematar este segundo mandato ao fronte do centro. 

O seu próximo proxecto será determinar as temperaturas de almacén das augas termais, a temperatura máxima que acadan en profundidade antes de subir á superficie, pero tamén ten en mente a procura de zonas termais coa axuda de drones e cámaras termográficas coa Deputación de Ourense.

Fuente: DUVI
Foto: Faro de Vigo

Thursday 19 March 2015

Raquel Rodríguez analiza na súa tese a composición das bebidas tradicionais derivadas da augardente




Son moitas as comidas copiosas que acaban cun chopo dalgún licor de herbas, confiando nunha capacidade dixestiva outorgada normalmente por tradición. Sen embargo, unha investigación da Universidade de Vigo en colaboración co Consello Regulador de Augardentes e Licores de Galicia acaba de demostrar “que o seu consumo moderado pode achegar características beneficiosas para a saúde a través das materias primas das que parte”. Así o asegura Raquel Rodríguez, que na súa tese de doutoramento abordou por primeira vez o proceso de elaboración de bebidas derivadas da augardente dende os seus ingredientes ata o produto final para atopar a combinación de herbas máis axeitada a cada receita.

Grazas a esta investigación, as empresas dedicadas ao eido das augardentes e licores poden facerse unha idea de que características achegar á bebida final que se pretende elaborar “reducindo custes e tempo”. Por iso, a tese inclúe unha serie de fichas coas propiedades sensoriais e medicinais de cada unha das plantas do estudo que poden ser moi útiles para saber que compostos vexetais empregar en función do que se queira achegar ao produto comercial, que especie de carballo ou que grao de tostado sería máis axeitado en función das características que “lle queiramos dar á bebida final sabendo as propiedades de partida da nosa augardente”.

O fiúncho pode ser canceríxeno

Este estudo, levado a cabo ao abeiro do grupo de Biotecnoloxía Alimentaria do campus de Ourense, integrado no CIA, serve para coñecer o que cada unha das plantas utilizadas achega aos licores xa que, aínda que a maioría van acompañadas de propiedades aromáticas e medicinais con efectos positivos como antioxidantes, algunhas levan compostos “pouco beneficiosos para a saúde humana en elevadas concentracións”. É o caso do aceite esencial ou do extracto de folla de eucalipto, que debido ao seu composto químico máis abundante, o eucaliptol, non se debe superar un límite de inxestión diaria, ou de fiúncho, que presentou como principal quimiotipo o estragol, un composto considerado como canceríxeno. 

Nos laboratorios do Centro de Investigación, Transferencia e Innovación (CITI) ourensán, esta química partiu da análise das plantas aromáticas coas que se fabrican os diferentes licores de herbas e augardentes, estudando a composición volátil e fenólica do aceite esencial ou do extracto empregado por medio de diferentes técnicas tradicionais e actuais. O estudo céntrase nas 12 plantas permitidas ata 2012 na elaboración destas bebidas, ano no que se autorizou o uso de calquera especie complementaria, e sabendo que é obrigatorio o uso de polo menos tres plantas para obter o selo do Consello Regulador. 

Rodríguez caracterizou os aceites esenciais e os extractos destas plantas mediante técnicas cromatográficas e espectroscópicas. Desta análise concluíuse que “distintas familias de plantas achegan diferentes características á augardente e ao licor final e que, aínda que dentro da mesma familia a achega de compostos é parecido, a súa proporción cambia segundo sexa o seu quimiotipo principal”, dando pé a distintas propiedades. “Se queremos obter un licor con diferentes características teremos que utilizar compostos vexetais de distintas familias, pero se buscamos un licor con características similares escolleremos plantas da mesma rama”, asegura.

A concentración da planta, o que máis inflúe

Dentro da tese de doutoramento, dirixida por Sandra Cortés e José Manuel Domínguez, a investigadora quixo tamén analizar o proceso de elaboración dos licores e augardentes, avaliando a influencia de parámetros como a concentración do composto vexetal na bebida, a porcentaxe de etanol e mesmo o tempo de maduración. Para a maceración, Rodríguez escolleu as flores da manzanilla, as folla do eucalipto, as semente de coandro e raíz de regalicia para analizar o contido fenólico total, parámetros de cor e quimiotipo. Os resultados demostraron que os parámetros que máis influían de forma xeral eran “en primeiro lugar a concentración da planta seguido da porcentaxe de etanol no augardente empregado, mentres que o tempo de maceración foi unha variable sen apenas influencia”.

Rodríguez levou a cabo o mesmo proceso co envellecemento acelerado da augardente, empregando labras de madeira, que actualmente non están permitidas para este proceso pero que “poden ser de utilidade para avaliar que especia de barrica ou que tostado é o máis axeitado en función das características que se busquen”. E fíxoo con dúas especies de carballo (o Quercus petraea e o Quercus alba) e con distintos graos de tostado (fresco, lixeiro, medio e alto). Os resultados reflicten que, para obter maiores achegas de whiskey lactona e de vainilla como compostos con importancia sensorial procedente da madeira en contacto, de fenoles e de parámetros de cor hai que aumentar a concentración da planta empregada e apostar “por labras da especie petrae e o tostado medio”.

Analizando produtos comerciais

A investigación rematou co estudo do produto final a través da análise de licores e augardentes comerciais e envellecidos en barricas de Quercus alba, Quercus petraea e Quercus robur das rexións de Limousin e Galicia e a mestura de ambas. Como resultado obtívose a potencialidade do carballo galego debido ao maior extracto de compostos fenólicos con características antioxidantes, ademais de recibir a maior puntuación por parte do panel oficial de Oruxo de Galicia na cata levada a cabo en todas as mostras. Ademais, as mostras analizadas presentaban valores dentro intervalo legal marcado polo Consello Regulador de Augardentes e Licores de Galicia, o que corrobora “unha boa elaboración destas bebidas durante todo o proceso”.

Fuente: DUVI